|
|
|
Yemek ve Kültür |
 |
gül
Şef Aşçıbaşı
Kayıt: 08.08.2007
Mesajlar: 10638
Şehir: izmit |
Kısa URL: https://ml.md/lc174749
Gönderme Tarihi: 23.Ekm.2023
95 defa indirildi / yazdırıldı
|
Mehmet Sarıoğlan - Gülhan Yalın
Literatürde oldukça yaygın olarak kullanılan kültür kavramı toplumları birbirinden ayıran ve varlıklarını sürdürmelerine olanak sağlayan önemli bir araçtır.
Kültürü belirleyen öğelerden birisi de toplumların beslenme davranışlarıdır. Toplumların kültürleri yeme içme davranışına doğrudan etki etmektedir.
Bu kapsamda denilebilir ki, yeme içme biçimleri kültürel olarak toplumun kimliğinin en güçlü yansımasıdır.
Öyle ki, yemek sadece insanları toprak parçasına bağlamanın yanı sıra kim olunduğu hakkında da bilgi verir.
Dolayısıyla belirli bir yöreye özgü yerel yiyecekleri tüketmek o yörenin kültürünü tanıma olanağı sunar,
Yemek ve kültür ilişkisi bir arada ele alındığı zaman, toplumların kimliği olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu ilişkinin bir belirtisi olarak, birbirinden bağımsız olarak toplumların kendilerine özgü ayinler ve törenlerinin bir kısmını yiyecek ve içeceğe ayırdıkları görülmektedir.
Bu noktada yemek unsuru dayanışma ve bütünleşmeyi sağlayan bir araç olarak ifade edilebilir.
Yiyecek ve içeceklerin başka bir toplumsal işlevlerini ise şu şekilde sıralamak mümkündür. Yemek, statü ve güç simgesi olarak kullanılabileceği gibi, diğer insanlarla kaynaşma, dostluk ve iletişim kurmak için bir araç olarak da kullanılabilir.
Toplumda hediye kültürünün oluşmasına olanak sunduğu gibi törensel bir takım eğlence aracı olarak da ifade edilebilir.
Sosyolojik boyut olarak da ele alınan yemek olgusu turizm eylemi ile de kültürel ilişkilerin meydana gelmesine olanak sağlamaktadır.
Kültür kavramını tanımlarken, tek bir alanda sınırlandırmak doğru olmamaktadır. Kültür, bireylerin yaşamında geçmişten günümüze olduğu gibi her anında, kendisi ve kendisine özgü olanın ifadesidir; çünkü kültür kavramı, tarihsel süreç içerisinde insanoğlunun tecrübelerini ve kendisinin meydana getirdiklerini anlatır.
Öyle ki, kültür ve toplum birbirinden ayrılmayan iki önemli unsur olarak ifade edilmektedir.
Bu doğrultuda insanoğlunun kültürü kendisini üretmesidir denilebilir. Kültürün parçası olarak toplumların beslenme davranışlarını da küreselleşme ile bir takım simgesel özellikler içermektedir.
Kültür; Ne yiyeceğimize karar veren temel unsurdur. Kültür her daim öğrenilir. Beslenme alışkanlıkları küçük yaşta öğrenilir ve uzun süre değişiklik göstermez. Yiyecek ve içecekler kültürün ayrılmaz unsurlarıdır.
Bu kapsamda yapılan araştırmalar, bir toplumdaki yeme-içme pratiklerini ve bunların şekillenmesinde etkili olan unsurlar üzerinden toplumların sosyal, ekonomik ve politik yapılarına gönderme yaparak geniş açılımlar sağlamaktadır.
Buradan anlaşılacağı üzere, yemeğin sosyolojik boyutuyla ilgili yapılan çalışmalara artan bir ilginin olduğu görülmektedir.
Sosyoloji biliminde yemeğin sosyolojik boyutuna artan bu ilginin en önemli sebepleri arasında üretim ve tüketim süreçlerindeki değişimler ile tüketicilerin ideolojik esasları üzerine çevrilmesinden kaynaklanmaktadır. Her toplumun sahip olduğu dil gibi yemek pişirmek evrensel bir olgu niteliği taşımaktadır.
Barthes’in de ifade ettiği gibi, bir iletişim sistemi olarak gördüğü yemek ve dili aynı sembolleri temsil ettiğini belirtmektedir.
Yemek sadece fizyolojik ihtiyaç değil aynı zamanda kültürel bir olgudur. Bu duruma benzer olarak Belge de bireyler doğduğu anda nasıl dilini, kimliğini öğreniyorsa, tatları da tarihsel süreç boyunca öğrendiğini ifade etmektedir. Tat alma duyusu da toplumsal unsurlarla yakından ilişkilidir. İnsanın hayatta kalabilmesi için yemek “doğal” olarak görünürken, yemek yemek için yaşamak ise kültürel bir boyutta değerlendirilmelidir.
Yemeğin toplu bir şekilde yenmesi onun toplumları bir arada tutma özelliğini göstermektedir.
Toplumların kendilerine özgü beslenme tarzları o toplumun sosyal yönünü gösteren en önemli unsurdur. Dolayısıyla yemek toplumsal kimlik için belirleyici faktör olmaktadır. Tarihsel süreç boyunca insanoğlu yemeklere bir anlam yüklemiştir.
Bu anlamlar ise coğrafi konum, kültürel ilişkiler ve inançlar doğrultusunda şekillenmiştir. Her toplum kendi kimliğini göstermek için de yemeği kullanmaktadır.
Dünyada her milletin mutfağı kendine özgü bazı özellikler taşımaktadır. Bu özellikler ise o mutfağı diğer mutfaklardan ayıran temel unsurlar olmaktadır. Bu özelliklerin büyük çoğunluğu, coğrafi bölgenin sahip olduğu flora ve fauna ile dini inanışların kısıtlamaları ile sınırlıdır. Toplumların sosyo-ekonomik durumları ve hayat tarzları da mutfakların oluşumunda etkili unsur olarak görülmektedir. Zaman içerisinde yiyeceklerin değişimi toplumların göçebe yaşam tarzı ve yaşanılan coğrafyanın özellikleri ile belirlenmektedir. Geniş coğrafyaya yayılmış Türk mutfağı da zengin bir yemek kültürüne sahiptir.
|
Yemek Kültürü |
 |
Somuncu
Türkçe Admin
Kayıt: 25.05.2007
Mesajlar: 5856
Şehir: Ankara |
Kısa URL: https://ml.md/lc173612
Gönderme Tarihi: 08.Ağu.2023
125 defa indirildi / yazdırıldı
|
Beslenme ve yemek insanoğlunun en temel ihtiyaçlarından biridir, insanlar hayatlarını devam ettirebilmek için yemek yemek zorundadırlar. Kelime anlamı olarak yemek, farklı besinlerin değişik tat verici maddeler ve belirli yöntemlerle pişirilmesidir.
Beslenme ve yemek yeme insanların yaşadıkları coğrafyaya, ülkeye ve kültüre göre farklılık gösterir. Yemeğin nerede, ne şekilde, hangi teknik ve yöntemlerle hazırlanacağı, ne zaman, hangi kişilere servis edileceği kültürel bir olgudur.
İnsanoğlu ilkel toplumlardan günümüzdeki gelişmiş bilgi toplumuna kadarki süreçte, yaşamında ihtiyaç duyduğu besinleri sağlayabilmek için geniş bir süreç geçirmiştir.
İlk çağlarda doğada ne bulursa yediği düşünülen insanoğlu, zaman ilerledikçe toplamayı, avlanmayı, ateş yakıp bulduklarını pişirmeyi ve bütün bunları kullanarak yemek yapmayı öğrenmiştir.
İnsanoğlunun yemek pişirmeyi öğrenmesinin binlerce yıl sürdüğü tahmin edilmektedir.
Bugünkü yeme-içme tipleri insanoğlunun geçmişinden elde edilmiş deneyimler sonucu ortaya çıkmıştır. İlk insanlar avcılık, toplayıcılık ve balıkçılık yapmışlar, sonrasında ise bitkileri ve hayvanları evcilleştirerek yetiştirmeye başlamışlardır. Yaşanılan bu gelişmelerle birlikte insanların yerleşik hayata geçtikleri düşünülmektedir.
Doğaya yabancı olan insanoğlu mevsimsel şartlara ayak uydurarak uygun tekniklerle kendi yiyeceğini üretmeye başlamış ve ilk tarım toplulukları da bu şekilde ortaya çıkmıştır. Tarım toplumunun ortaya çıkışının MÖ 10.000 yılına kadar dayandığı radyo karbon tarihleme yöntemleri ile kesin bir şekilde doğrulanmıştır.
İnsanoğlu yıllar içinde yemeklerin lezzetli ve besleyici olmaları amacıyla yiyecekleri birbiriyle karıştırarak değişik yemek yapma tekniklerini de öğrenmiştir. Pişirme teknikleri toplumların gelenek görenekleri ve çevrelerinden etkilenmeleri ile şekillenerek gelişmiştir. Böylece ülkelere, milletlere özgü yiyecekleri hazırlama, pişirme, yeme şekilleri ve sanatı oluşmuştur.
Kültürün maddi unsurlarından birisi olan yeme-içme, toplumların geleneklerine, göreneklerine ve değerlerine, o toplumun teknolojik ve ekonomik özgürlüğüne göre farklılık göstermektedir. İnsanların acıkması ve açlığını gidermek için yemek yemesi genel bir biyokimyasal olay iken, bu açlığını nasıl ne zaman ve ne yiyerek gidereceği antropolojik dolayısıyla da kültürel bir olgudur.
Dünyada sosyal, kültürel, dini ve ekonomik yönden birbirinden farklı; değişik coğrafya ve iklimde yaşayan çok sayıda topluluk bulunmaktadır. Her toplumun sayılan bu farklılıklarından dolayı değişik beslenme ritüelleri vardır.
Bazı topluluklar tükettikleri yiyecek çeşitleri veya yemek yeme şekillerine göre tanımlanmıştır. Örneğin; Çinliler "pirinç tüketen" bir toplum olarak algılanmaktadır.
Toplumdan topluma hatta aynı toplumda yöreden yöreye değişen bu farklılıklar, o toplumun yemek kültürü ve mutfak kültürünü oluşturmaktadır. Yemek kültürü; neyin yendiğini değil, onun neden nasıl bir süreçte, kimler tarafından ve nasıl tüketildiğini ifade eder. Mutfak kültürü ise, yiyeceğin oluşturulma sürecine, maddi kültür ürünlerine ve pişirme yöntemlerine odaklanır. Mutfak kültürü, yemek kültürü ifadesinden daha sınırlı bir anlama sahiptir.
Yemek kültürü, besinlerin en temel halinden başka hallere ve şekillere bürünmesine sebep olan içerisinde tarih ve insanla bağlantılı bilim dallarını da içeren sanat denilen olguyla beslenip büyüyen ve temelinde insan, toplum, çevre ve sosyal olgulardan oluşan geçmişten günümüze geçirdiği safhaların bir yansımasıdır ve insanlara kalan mirastır.
Mutfak kültürünün tarihsel süreci incelendiğinde; mutfakların, toplumların gelenek ve görenekleri, sosyo-kültürel özellikler, refah durumları gibi etmenlere bağlı olarak birbirlerinden farklı gelişim evreleri geçirdikleri görülmektedir. Bir toplumun mutfak kültürü, içinde yaşanılan coğrafi şartlara, tarımsal özelliklere, sosyo-ekonomik durumlara, dinsel inançlara, sosyal ve etnik farklılıklara, eğitim düzeylerine ve diğer toplumlarla olan ilişkilerine göre biçimlenmiştir.
Coğrafya değiştikçe yemeklerin ve yemeklere ait kültürün biçimlerinin ve formlarının da farklılaştığı görülmektedir. Toplumların ekonomik yapıları ve bu yapıların şekillendirdiği gündelik yaşam mutfağın temel belirleyicisidir.
Toplumların diğer toplumlarla giriştikleri mücadeleler ve göçler de mutfak kültürünün belirlenmesinde etkili olmuştur.
Yeme-içme alışkanlıklarında göçebe ve yerleşik olmaktan kaynaklı farklılıklar görülmekte ve bu durum da mutfak kültürünü önemli ölçüde etkilemektedir. Örneğin; göçebe olarak yaşayan hayvancılığın geliştiği toplumlarda beslenme ağırlıklı olarak et ve süt ürünleri odaklıdır ve bu ürünlerin daha sonra da kullanılabilmesi için uygun saklamaya koşulları geliştirilmiştir.
Bu haliyle, mutfak kültürü hem kullanılan malzeme hem de tariflerin yapılıp sunulduğu bölge ve sınıfa göre gündelik hayatın ve toplumsal yapının bir çeşit yansımasıdır. Yemek ve kültür arasında bir etkileşim söz konusudur. Bunlar:
. Kültür ne yiyeceğimizin temel belirleyicisidir,
. Kültür öğrenilmiştir. Yani yeme içme kültürümüz küçük yaşlarda edinilir ve edinildikten sonra uzun süre devam eder.
. Yiyecekler, kültürün kapsayıcı bir parçasıdır.
Bu noktada kültür ve yemek arasında kolay değişmeyen bir bağlantı olduğu görülmektedir. Bu haliyle insan, sosyal olarak yaşadığı toplumun etkisi altında olduğundan yaşadığı toplumun yemek ve beslenme anlayışına sahiptir.
Yemeğin bireysel nitelikteki temel fonksiyonunun yanında toplumsal nitelikte olan fonksiyonları da bulunmaktadır. Bu fonksiyonlar kültürden kültüre göre farklı anlamlar ifade edebilir. Yemeğin, "statü simgesi olarak yemek", "dostluk, arkadaşlık, iletişim simgesi olarak yemek", "paylaşma simgesi olarak yemek", "festivaller, ziyafetler ve eğlence aracı simgesi olarak yemek", "törenlerin simgesi olarak yemek", "toplumsallaştırma simgesi olarak yemek", "ailenin yüceltilmesi simgesi olarak yemek", "turizm yoluyla simgeleştirilen yemek" şeklinde farklı farklı fonksiyonları olduğunu söylemek mümkündür.
Yemek kişiler arasında hiyerarşinin bir göstergesidir. Örneğin; havyar ve bayat ekmek gibi. Havyar, elit, yüksek, üst sınıfa ait bir yiyecek iken; bayat ekmek ve çorba tüketmek insanın alt sınıftan olduğunun bir göstergesi olarak algılanmaktadır. Yiyeceğin fiyatı ne kadar yüksek olursa onu tüketen kişinin asilliği ve sınıfı da o kadar yükselmektedir. Eskiden de yiyecek efendi ve köleyi ayırt edebilmek için kullanılan bir sınıflama idi. Tüketilen lüks yiyecekler efendiye, daha mütevazi yiyecekler ise kölelere atfedilmiştir.
Keza yemek arkadaşlık, dostluk ve bir iletişim aracıdır. İnsanlar yemek masasında toplanarak bir araya gelmekte, sosyal bir ortam oluşmakta, dostluklar pekişmekte, sorunlar konuşulmakta, mutlu olaylar birlikte kutlanmaktadır. Bu haliyle, ziyafetler, yemek odaklı etkinlikler aynı zamanda bir eğlence aracıdırlar ve insanların sosyal ihtiyaçlarını karşılarlar. Dolayısı ile her toplum, belli ritüellere ve törenlere katılarak zamanının bir parçasını yemeğe ayırmaktadır. Bu anlamıyla yemek, aynı zamanda toplumsal bütünleşmenin ve yardımlaşmanın da araçsallaştırılmış bir halidir.
Eğlenceler, dost meclisi sohbetleri, misafir ağırlama, düğün, nişan, adak, bayram kutlamaları, dinsel törenler gibi sosyal olgular yemek kültürüyle bir arada gelişerek toplumda bir iletişim ağının oluşmasına katkı sağlamaktadır. Dolayısı ile yemek kültürü karın doyurmanın da ötesinde yüzyıllardır törenlerin, dinsel merasimlerin, düğünlerin, eğlencelerin, ölümlerin, festivallerin ve pek çok toplumsal ritüellerin vazgeçilmez öğelerinden birisi olmuştur.
Öte yandan günümüzde küreselleşme, iletişim teknolojisindeki (akıllı telefonlar ve internet kullanımının artması), biyo-teknolojideki gelişmeler (GDO’lu gıdaların üretimi), gıda teknolojisindeki gelişmelere bağlı olarak yiyeceklerin seri üretiminin yapılması, gıdaların küreselleşmesi (fast-food gıdaların yaygınlaşması), aile kurumunda meydana gelen değişiklikler (geniş aileden çekirdek aileye geçiş), modernizmle birlikte kadının çalışma hayatında aktif olarak yer alması gibi büyük değişimler de yiyeceklerin ve dolayısıyla yemek kültürünün değişimine neden olmaktadır.
|
|
Yemek Kültürü Tarifleri Diğer Konular
|
|
