Hamsi
İBB Su Ürünleri Hali Müdürlüğü
Hamsi özellikle Karadeniz'de kıs aylarında gırgır adı verilen çevirme ağlarıyla avlanan doğal ürünümüz. Hamsi (Engraulis) genellikle bütün tropik ve subtropik denizlerde yasayıp, kıyı kesimlerinde sürüler olusturuyorlar. Hatta zaman zaman nehir deltalarında da görülebiliyorlar.
Hamsi özellikle Karadeniz ve Azak Denizi'nde bol miktarda bulunan bir balık türü. Bu balığın Karadeniz'deki türleri, Engraulis encrasicolus ponticus ve Engraulis encrasicolus maeticus.
Bunlardan Engraulis encrasicolus ponticus, Karadeniz hamsisi olarak sıkça bahsedilen tür.
Karadeniz hamsisinin boyu 18-20 cm'ye kadar büyüyebilir. Engraulis encrasicolus maeticus ise Azak hamsisi olarak bilinir ve boyu 15 cm' ye kadar ulasır.
Azak Denizi'nde ürer ve beslenir ve kıslarken kuzey Kafkasya'dan Sukumi'ye kadar ve kısmen de Kırım açıklarında dolasır.
Kıslama döneminde bu tür yalnız BDT üyelerince avlanır. Yalnız bazı arastırmacılar, bu türün Türkiye sahillerine kadar indiği ve avlandığını ileri sürüyorlar.
Karadeniz hamsisi kuzey-güney yönünde kıslama, beslenme ve üreme göçü yapar. Güney yönünde kıslamak ve kuzey yönünde de beslenme ve üreme göçünün hızı günde 10-20 mil olur. Sürüler, genellikle Anadolu, Kafkasya ve Kırım sahillerinin ılık alanlarında kıslarlar ve sık sürüler olustururlar.
Sürü yoğunluğu, gündüz olusan sık sürülerde metreküpte 500 - 800 birey, seyrek sürülerde 200-400 birey/m3 iken bu, geceleri 20-60 birey/m3'e kadar iner. Hamsi gece gündüz arasında dikey göç yaparak, gündüzleri derin suya (70-90 m) inerken geceleri sahillere doğru ve yüzeye (10-40 m) çıkar.
ÜREME DÖNEMİ: Karadeniz hamsisi cinsel olgunluğa bir yılda ulasır. Mayıs-Eylül ayları arasında 10 ve daha çok batında yumurtlama gerçeklesir. Bir yasındaki genç balıklar ilk kez yumurtlama sezonunun sonuna doğru yumurta bırakırlar. Bireysel ortalama doğurganlık 42,000 yumurta olarak bulunmustur.
Hamsinin ömrü 2-3 yıldır. Geçirdikleri birinci kıstan sonra olgunlasırlar. Yumurtlama 17- 18°C'deki kıyıya yakın sığ sularda 5-10 metreler arasında gerçeklesir. Yumurtlamanın olduğu suyun tuzluluğu 12-18 ppt ve pH'si da 8-3 ile 8.4 arasında değismektedir. Yumurtalar elips seklinde olup suda yüzerler (pelajik). Su sıcaklığına bağlı olarak 24 saat içerisinde larva olusur. Daha çok 5-30 metreler arasında dağılan planktonik larvalar diğer planktonlarla beslenirler. Genellikle (Mayıs ayında) bırakılan (erken batın) yumurtalardan çıkan larvalarda yüksek ölüm oranları görülmektedir. Bu durum larvaların dikey göç sırasında soğuk suyla karsılasmalarından kaynaklanır. En yüksek yasam oranıysa Haziran sonu-Temmuz basında bırakılan yumurtalarda görülüyor.
AV YASAĞI: 1 Mayıs-31 Ağustos tarihleri arasında avcılığı yasaktır. Minimum Avlanma Boyu: 9 cm
TÜKETİM ŞEKLİ: Yağlı ve çok lezzetli eti olan hamsinin ızgarası, tavası, buğulaması, haslaması, içli tavası gibi kendine has çesitli yemekleri yapılır. "Hamsur" ekmek denilen mısır unuyla pisirilmis ekmeğin içine katılan hamsi parçaları ekmeğe ayrı bir lezzet verir.
