Bilecik'te Tüketilen Besin Grupları
Ebubekir Yılmaz - Burak Çıtak
Et grubu: Geçmişte en çok tüketilen etler arasında kırmızı et, tavuk, kaz eti bulunmaktaydı. Maddi durumu iyi olan insanlar genellikle sığır ve koyun eti tüketmişlerdir. Herkesin kendi kümes hayvanlarını beslediğinden maddi olanaklar dışında herkes tavuk ve kaz eti tüketmiştir. Yöre halkının en çok tükettiği et türü tavuk etidir.
Av etleri arasında ise bıldırcın ve keklik etleri bulunmaktadır. Büyükbaş ve küçükbaş hayvan etleri genellikle kurban bayramlarının sonrasında sıklıkla tüketilmiştir. Günümüzde yine aynı şartlar geçerli olmakla birlikte, yörede en çok tavuk ve kaz tüketilmekte, kırmızı et tüketimi genellikle kurban bayramları sonrasında çoğalmaktadır.
Baklagiller ve tahıl grubu: Geçmişte en çok tüketilen baklagiller arasında nohut, kuru fasulye, bakla ve mercimek bulunmaktaydı. Tahıl grubunda ise en çok tüketilen buğday, arpa, mısır, yulaftır.
Geçmişte ve günümüzde çiftçiliğin yaygın olduğu yörede herkesin kendi ekip hasat yaptığı, yapmayanların da yapanlardan satın aldığı tahıllar ve baklagillerden günümüzde de geçmişte olduğu gibi nohut, kuru fasulye, bezelye ve mercimek, mısır ve bulgur tüketimi devam etmekte fakat bunlar hazır olarak alınmaktadır.
Yumurta: Geçmişte her hanenin kendine ait bir tavuk kümesi bulunmaktaydı. Yumurta ihtiyacını her hane kendi kümesinden sağlamıştır. Günümüzde ise tavuk yetiştirmek için yeterli alan bulunmadığından çoğunluk yumurtalarını dışarıdan temin etmektedir.
Süt ve Türevleri: Geçmişte en çok tüketilen süt ve türevleri arasında tereyağı, yoğurt, kaymak, peynir, lor, süzme yoğurt ve keş ismi verilen kurutulmuş yoğurt, süt ve ayran yer almıştır. Hayvancılıkla uğraşanların kendi haneleri için hazırladığı ve hayvan sahibi olmayanların da sütçüden süt alarak yaptıkları bu ürünlerden günümüzde tereyağı, lor, peynir, yoğurt, süt ve ayran yine sıkça kullanılmakta akat genellikle hazır olarak alınmaktadır.
Sebze ve Meyveler: Geçmişte en çok tüketilen sebzeler; domates, biber, taze fasulye, ıspanak, soğan, pancar, lahana, kestane kabağı, patlıcan ve pırasa iken en çok tüketilen meyveler kiraz, vişne, şeftali, armut, elma, erik, nar, üzüm, ayva, incir ve karpuz olmuştur. Çoğunluğun tarım ile uğraştığı yörede hemen hemen her hanenin en azından kendine yetecek kadar sebze ve meyve yetiştirecek alanı bulunduğundan geçmişte çoğunluk kendi ektikleri sebze ve meyveleri tüketmiştir. Günümüzde ise tüm bu ürünler halen çok fazla tüketilmekte fakat pazarlardan ya da manavlardan satın alınmaktadır.
Yağlar: Geçmişte yörede yetiştirilen haşhaş, susam, ceviz ve ayçiçeği, yağ üretiminde de kullanıldığından yöre mutfağında ceviz yağı, haşhaş yağı, susam yağı ve ayçiçeği yağı oldukça fazla kullanılmıştır. Günümüzde ise ayçiçeği yağı, tereyağı ve zeytinyağı kullanılmaktadır.
Baharatlar: Geçmişte en çok tüketilen baharat kırmızı toz biber, karabiber, kimyon, pul biber, tarçın, kekik ve kuru nane olmuştur. Günümüzde halen kullanılmaya devam etmektedir.
İçecekler: Geçmişte en çok tüketilen içecekler hoşaf türleri ( tüm meyvelerden yapılabilir), komposto ve ayran olmuştur. Yörede yetişen vişne, üzüm, erik, ayva, armut, elma, kayısı ve zerdali meyvelerinden yapılan hoşaflar artık çok nadir olarak yapılmaktadır. Günümüzde daha çok hazır içecekler tüketilmektedir.
Otlar ve Bitkiler: Geçmişte ve günümüzde yörede en çok tüketilen otlar ve bitkiler gelincik, ıspanak, semizotu, madımak, kuş otu, ebegümeci, tere otu, ve kanlıca, kuzu kulağı ve sümüklüce mantarı olmuştur. Bu otların ve bitkilerin birçoğunu yöredeki halk tarla, bahçe ve ormanlarda yabani olarak yetişenlerden toplayarak hazırlamaktadır.
