Bilecik'te Tüketilen Besin Grupları
Ebubekir Yılmaz - Burak Çıtak
Et grubu: Geçmişte en çok tüketilen etler arasında kırmızı et,
tavuk,
kaz eti bulunmaktaydı. Maddi durumu iyi olan insanlar genellikle
sığır ve
koyun eti tüketmişlerdir. Herkesin kendi kümes h
ayvanlarını beslediğinden maddi olanaklar dışında herkes
tavuk ve
kaz eti tüketmiştir. Yöre halkının en çok tükettiği et türü
tavuk etidir.
Av etleri arasında ise
bıldırcın ve
keklik etleri bulunmaktadır. Büyükbaş ve küçükbaş h
ayvan etleri genellikle kurban bayramlarının sonrasında sıklıkla tüketilmiştir. Günümüzde yine aynı şartlar geçerli olmakla birlikte, yörede en çok
tavuk ve
kaz tüketilmekte, kırmızı et tüketimi genellikle kurban bayramları sonrasında çoğalmaktadır.
Baklagiller ve tahıl grubu: Geçmişte en çok tüketilen
baklagiller arasında
nohut, kuru
fasulye,
bakla ve
mercimek bulunmaktaydı. Tahıl grubunda ise en çok tüketilen buğday, arpa,
mısır, yulaftır.
Geçmişte ve günümüzde çiftçiliğin yaygın olduğu yörede herkesin kendi ekip hasat yaptığı, yapmayanların da yapanlardan satın aldığı tahıllar ve
baklagillerden günümüzde de geçmişte olduğu gibi
nohut, kuru
fasulye,
bezelye ve
mercimek,
mısır ve
bulgur tüketimi devam etmekte fakat bunlar hazır olarak alınmaktadır.
Yumurta: Geçmişte her hanenin kendine ait bir
tavuk kümesi bulunmaktaydı. Yumurta ihtiyacını her hane kendi kümesinden sağlamıştır. Günümüzde ise
tavuk yetiştirmek için yeterli alan bulunmadığından çoğunluk
yumurtalarını dışarıdan temin etmektedir.
Süt ve Türevleri: Geçmişte en çok tüketilen
süt ve türevleri arasında tereyağı,
yoğurt,
kaymak,
peynir, lor, süzme
yoğurt ve keş ismi verilen kurutulmuş
yoğurt,
süt ve ayran yer almıştır. H
ayvancılıkla uğraşanların kendi haneleri için hazırladığı ve h
ayvan sahibi olmayanların da
sütçüden
süt alarak yaptıkları bu ürünlerden günümüzde tereyağı, lor,
peynir,
yoğurt,
süt ve ayran yine sıkça kullanılmakta akat genellikle hazır olarak alınmaktadır.
Sebze ve Meyveler: Geçmişte en çok tüketilen sebzeler;
domates,
biber, taze
fasulye,
ıspanak,
soğan, pancar, lahana,
kestane kabağı,
patlıcan ve
pırasa iken en çok tüketilen meyveler
kiraz,
vişne,
şeftali,
armut,
elma,
erik, nar,
üzüm,
ayva,
incir ve karpuz olmuştur. Çoğunluğun tarım ile uğraştığı yörede hemen hemen her hanenin en azından kendine yetecek kadar sebze ve meyve yetiştirecek alanı bulunduğundan geçmişte çoğunluk kendi ektikleri sebze ve meyveleri tüketmiştir. Günümüzde ise tüm bu ürünler halen çok fazla tüketilmekte fakat pazarlardan ya da manavlardan satın alınmaktadır.
Yağlar: Geçmişte yörede yetiştirilen haşhaş, susam,
ceviz ve ayçiçeği, yağ üretiminde de kullanıldığından yöre mutfağında
ceviz yağı, haşhaş yağı, susam yağı ve ayçiçeği yağı oldukça fazla kullanılmıştır. Günümüzde ise ayçiçeği yağı, tereyağı ve
zeytinyağı kullanılmaktadır.
Baharatlar: Geçmişte en çok tüketilen baharat kırmızı toz
biber, kara
biber, kimyon, pul
biber, tarçın, kekik ve kuru nane olmuştur. Günümüzde halen kullanılmaya devam etmektedir.
İçecekler: Geçmişte en çok tüketilen içecekler hoşaf türleri ( tüm meyvelerden yapılabilir), komposto ve ayran olmuştur. Yörede yetişen
vişne,
üzüm,
erik,
ayva,
armut,
elma,
kayısı ve zerdali meyvelerinden yapılan hoşaflar artık çok nadir olarak yapılmaktadır. Günümüzde daha çok hazır içecekler tüketilmektedir.
Otlar ve Bitkiler: Geçmişte ve günümüzde yörede en çok tüketilen otlar ve bitkiler gelincik,
ıspanak,
semizotu, madımak, kuş otu, ebegümeci, tere otu, ve kanlıca,
kuzu kulağı ve sümüklüce
mantarı olmuştur. Bu otların ve bitkilerin birçoğunu yöredeki halk tarla, bahçe ve ormanlarda yabani olarak yetişenlerden toplayarak hazırlamaktadır.