|
|
|
Amasya Mutfağı |
 |
Saadet
Türkçe Admin
Kayıt: 12.07.2005
Mesajlar: 9327
Şehir: Ankara |
Kısa URL: https://ml.md/lc31370
Gönderme Tarihi: 20.Arl.2008
6,439 defa indirildi / yazdırıldı
|
Amasya tarihsel yaşamı ve köklü bir kültür düzeyi yanında ekolojik yapısıyla da zengin bitki örtüsüne, dolayısıyla zengin mutfak kültürüne sahiptir. Her yörenin kendine özgü yemekleri vardır. Bazı yemekler ise diğer yörelerde de bilinmesine rağmen her yörede değişiklik arz eder. İlin yöresel yemekleri:
Çorbalardan: Çatal çorba, sakala çarpan, toyga çorbası, cilbir, helle çorbası, kesme ibik çorbası, yarma çorbası.
Etli Yemeklerden: Bakla dolması, etli bamya, keşkek, ciğer sarması, göbek dolması, madımak, mıhlama, mumbar, işkembe, pastırmalı pancar, patlıcan pehli, pastırma pağallemesi, pirpirim, sirkeli ciğer ve sulu köfte.
Tatlılardan: Dene hasudası, kuymak, yuka tatlısı, ayva gailesi, elma tatlısı, fırın sütlaç, gelin parmağı, gömlek kadayıfı, kalbur tatlısı, höşmerim, peluza (hasuda), şeker böreği, unutma beni, vişneli ekmek ve zerdali gailesi.
Hamur İşlerinden: Amasya çöreği, yağlı/katmer, kabak kavuklu pilav, bişi, cırıtka/ cızlak /akıtma, döndürme, ekmek aşı (papara), eli böğründe, haşhaşlı cevizli çörek, hengel, kıymasız mantı, kaypak, mayalı, patlıcanlı pilav, sini suböreği, tepsi böreği, yakasal böreği ve yanuç, yöresel yemekler olarak sayılabilir.
|
AMASYA YEMEK KÜLTÜRÜ |
 |
Cankat
Şef Aşçıbaşı
Kayıt: 04.04.2009
Mesajlar: 725
Şehir: İzmir |
Kısa URL: https://ml.md/lc51713
Gönderme Tarihi: 17.May.2010
5,746 defa indirildi / yazdırıldı
|
Anadolujet Magazin
Amasya evleri de birbirinden ilginç ve cazibeli bir görüntüye sahip. Bitişik nizamla yapılmış evlerin çoğunda avlu ve bahçe bulunur ve ikinci katlar genelde simetri ve yer kazanmak amacıyla cumbalıdır.
Tüm bu güzelliklerin arasında ve tarih kokan bu atmosferde eşsiz tatları da bulmak mümkün Amasya’da. Birbirinden güzel yemekler sanki Amasya’ya Allah'ın bahşettiği bir hediye. Amasya, özellikle elmaları ile ünlüdür. Meşhur ‘misket’ elması ile yapılan pekmezlerin tadına doyum olmaz. Elmanın yanısıra şeker pancarı, haşhaş ve ayçiçeği de ihraç eden Amasya’nın yemekleri ve özellikle de çorbaları çok çeşitlidir. Uzun çorba, yarma çorbası, ayran, helle, toyga ve sakala çorbası bunlardan bazılarıdır. Sebzelerde en çok bamya, fasulye, biber, ebegümeci, pancar ve pürpürüm diye adlandırılan semizotuna yer verilir. Sıklıkla kullanılan koyun eti, yıkanıp çemenlenerek kışın ‘keşkek’ ya da ‘çemenli yemek’ yapılmak üzere saklanır. Tatlılar arasında ise ‘vişneli ekmek’, ‘höşmerim’, ‘peluza (hasuda)’, ‘unutma beni’, ‘kuymak’, ‘elma tatlısı’ Amasya’nın lezzetli tatlılarından bazılarıdır. Hamur işlerinin de Amasya mutfağında özel bir yeri vardır. ‘yanuç’,’kaypak’, ‘hengel’ ve ‘kıymasız mantı’ tadılması gereken lezzetli hamur işlerindendir.
SOFRA ADABI
Amasya’da sofra kültürüne verilen önemin en güzel örneklerinden birini, sofraya evin büyüğü gelmeden yemeğe başlanmama âdetinde görürüz. Evin büyüğü “Besmele” çekmeden yemeğe başlanmaz. Sofraya bakır tasta gelen çorbayı tüm aile fertleri aynı tastan beraberce içerler. Yemek yenirken gürültülü konuşmalar ve şaka yapmak hoş karşılanmaz. Ekmek kesilmez, koparılır. Sofradakilerden biri su içmek isterse suyu evin küçüğü servis yapar ve bu kişi suyunu içene kadar, o kişinin ‘yemek hakkını’ korumak için diğerleri yemek almaz ve beklerler. Yemekten sonra çay içmek adettendir.
Kış yemekleri için hazırlıklar yazdan yapılır. Genelde yazın kurutulmuş yiyecekler, kışın yemeklerde kullanılır. Tarlada çalışanların yemek yediği ‘ikindilik’ hariç genelde Amasya’da, ‘kuşluk’(sabah) ve akşam olmak üzere iki öğün yemek yenir. Ancak bazende akşam yemeğinden sonra ‘yatsılık’ denen diğer bir öğününde yendiğini görmek mümkündür. Düğün, sünnet, bayram gibi günlerin yemekleri ve yenmesi adeta bir şenliktir Amasya’da. Sünnetlerde genelde etli pilav, şerbet ve tatlı verilir. En güzel adetlerden biri ise ‘diş hediği’ âdetidir. Küçük çocuklar diş çıkardığında buğday şeker ile kaynatılır ve komşulara dağıtılır.
Ramazan ve Kurban Bayramı yemekleri bir başka özeldir Amasya için. İftarda yenenler genellikle ‘cicik çorbası’ , ‘mercimek çorbası’,’erişteli pilav’, ’börek’,’hoşaf’ ve ‘çörek’tir. Bayram ziyaretine gelenlere ‘etli dolma’, ‘keşkek’, ‘baklava’, ‘haşhaşlı çörek’ hazırlanır. Bir mendil içine lokum koyup çoçuklara harçlık verilmesi geleneği Amasya’da hala devam etmektedir. Kurban Bayramlarında ise misafirler için, ‘bakla dolması’, ‘etli pilav’, ‘baklava’, ‘toyga’ ve ‘ciğer kavurma’ hazırlanır. Fakirlere, hazırlanan yemeklerden gönderilir.
Amasya'daki en eski geleneklerden biri de ‘Zekeriya Sofrası’dır.’Zekeriya Sofrası’, çiğ yemeklerden oluşan özel bir sofradır. Bu sofraya davet yoktur , dileyen katılabilir. Bu sofra bir dileğin gerçekleşmesi için yapılır ve dileği gerçekleşen bu sofrayı tekrar kendi evinde yapar. Sofra zemzem, hurma, çörek otu, yoğurt, peynir, pide ve zeytinden oluşur. Bunun dışında, sofraya konulan kuru yiyeceklerle birlikte, sofrada kırk bir çeşit yiyecek olmalıdır. İkisi Allah, ikisi Zekeriya Peygamber ve ikisi tutulan dilek için olmak üzere altı rekât namaz kılınır ve namazdan sonra sofraya mum dikilir.
Amasya için her özel gün özel bir yemek yeme şölenidir ve Amasya modernleşmeden ve kentleşmeden nasibini almışsa da gelenekleri aslına uygun yaşatan nadir kentlerimizden biridir.
|
AMASYA YEMEKLERİ |
 |
damak çatlatan
Şef Aşçıbaşı
Kayıt: 27.07.2012
Mesajlar: 137
Şehir: Manisa |
Kısa URL: https://ml.md/lc82666
Gönderme Tarihi: 31.Ekm.2012
2,889 defa indirildi / yazdırıldı
|
Amasya Valiliği
Amasya özelliği olan bir yurt köşemizdir. Her törende estetik ön plandadır. İkrâm, güleç yüzle, musıki eşliğinde ve bir sunu şeklinde yapılır. Âdet, örf, an’anelerle yaşamak, yaşatmak birlikteliği büyük ulus olmanın yapı taşlarıdır. Amasyalı bunu çok iyi bilir ve daima idrâki içerisindedir. Kâinatın kuruluşundan bu güne kadar canlılar, yaşamın temel ögesi olan Yemek olgusunu daima ilk planda tutmuşlardır.
Yemeden yaşanmayacağına göre yemeğin, yemek yapmanın, yararlı olanlarının bulunup seçilmesinin de insanların özen gösterdiği hususlar olduğu bir gerçektir.
Daima iyiye, güzele, doğruya yönelen insan, bulduğu yiyeceklerle karnını doyururken, giderek göz zevkine, lezzet faktörüne de önem vermiş, lezzeti damaklardan silinmeyen tablo gibi sofralar hazırlamışlardır.
Uzun süre pek çok ulusa başkentlik yapmış, Osmanlılar döneminde padişah namzetlerine bir okul bir akademi görevini üstlenmiş ve Şehzadeler Şehri diye anılan Amasya bu temel ögeleri bir sanatkâr titizliği ile uygulamış, sultanlara lâyık lezzet, görünüm ve kalitede kendine özgü yemekler bulmuştur.
Orta asya Türkleri’nin ana yemeklerinden biri olan Keşkek Amasya’lı gurmelerin, üstad denecek nitelikteki ailelerin ellerinde, beyinlerinde büyük evrim geçirmiş “Bütün keşkekler bir yana Amasya keşkeği bir yana” dedirtecek kadar lezzet ve görünüm kazanmıştır. O sert ve pek de güzel olmayan şekli, kuru bakla, muhtelif malzemelerle karıştırılarak ve etle çok ekstrem bir armoni oluşturarak narin parmaklarla sarılıp bir sanat eserine dönüşmesi Bakla Dolması denilen şâheseri yaratmıştır. Amasya Şehzade sarayında yenen yaş pasta fakir bir ailenen dehası ile Vişneli ekmek olurken, diğer tarafta bayat ekmekler atılmayıp Unutma beni adı altında dünya mutfağına yeni bir tatlı türü kazandırılmıştır.
Muhtelif illerin ve zaman zaman çıkan yemek kitaplarının tarif ettiği yemeklere baktığımızda bırakınız tari.ni 1-2 harf değiştirilerek Amasya yemekleri arşivinden aynen alındığı görülmektedir. Her yörede olduğu gibi Amasya’da da muhtelif törenlerde ve değişik vesilelerle yenen ve yollanan yemekler vardır.
Birkaç örnek;
1. VELİME YEMEĞİ (Guya önü) Güvey Önü’nden galat bu yemek, gerdeğe giren eşler içindir. Bir tepsi içerisinde 3 ana yemekten (bütün et, pilav, tırtıl baklava) oluşur. Cinsi değişse de sunuşşekli aynıdır. Damat gerdeğe girmeden zifaf odası kapısında geline teslim edilir.
2. DÜĞÜN YEMEĞİ Bilhassa köy düğünlerinde düğün evinde keşkek, pilav, et ve helva kazanları kaynatılır. Evlerin damlarına, avlulara sofralar kurulur. Kaşık temini ve servisi eskiden zor olduğu için davetliler beline tahta bir kaşık sokarak sofralara gelir otururlar. Yemek, davul, zurna eşliğinde toplu olarak yenir.
3. AĞIR MİSAFİR YEMEĞİ Amasyalı çok misa. rperverdir. Her öğünde sofrasında misa.r görmek ister. Eğer yemekte o öğün konuğu yoksa bir fakiri hatta bir meczubu sofrasına çağırır, taamını onunla bölüşür. Amasya’da ev sahibi olmaktan ziyade misa.r olmak meziyettir. Dışardan bir misa. r geldiğinde (ekseri yatılı olur) buna Ağır misa.r denir. Bu sofrada mutlaka 6 kap yemek olacaktır. Cinsi hemen hemen hiç değişmeyen bu yemekler sunuş sırasıyla toyka çorbası, bütün et, pirinç pilavı, sinisu böreği, bamya ve tatlıdır. Yaz mevsiminde bütün etin yerini patlıcan pehlisi alır. Tatlılar tırtıl baklava, kuymak veya gömlek kadayıfından biridir.
4. GELİN HAMAMI YEMEĞİ Gelinlerin bir yerde aile yakınlarına tanıtıldığı ve bedensel bir özrünün olmadığı kanıtlanan bir yemek törenidir. Hamama konuklar okuyucu kadın tarafından davet edilir. Gelin kız gelenlerin ellerini öper. Hamamın giyinme mahallinde bayan saz ekibi sanatlarını icra ederler. Bakla dolması, cevizli puaça, bat ve lokmadan oluşan (gerektiğinde bu mönü zenginleştirilir) ve hamamın göbek taşında oynanıp, şarkı söylenerek yenen yemektir.
5. TAZİYE YEMEĞİ Bir hanede cenaze vuku bulduğunda konu komşular ve akrabalar tarafından evlerinde pişirilerek cenaze evine tepsilerle gönderilen yemektir. Mönüde sınırlama yoktur. Gelen yemeğin kapları sadece duru sudan geçirilir, yıkanmadan iade edilir.
6. HACI YOLLUĞU Eskiden hac yolculuğu çok uzun ve zor koşullarda geçtiği için bozulacak yiyecekler yapılmazdı. Tereyağı ile yoğurulan muska ve birleştirilmiş iki kibrit kutusu şeklinde kesilen peksimetlerle ve yine silindir biçimi verilmiş ve fırında iki kere kızartılmış lokullar hacı adayları uğurlanırken Yol Hediyesi (azık) olarak takdim edilir.
7. HACI KARŞILAMA YEMEĞİ Hicaz’dan dönen hacılar için hane sahibinin yolcu edenlere verdiği şükran yemeğidir. Özellikle toyka çorbası, pehli veya bütün et, pilav, hurma ve Zemzem’den oluşur.
8. GELİN AYNASI Gelin adayına erkek tarafı faytonla ev halkından biri nezaretinde süslenmiş büyükce bir mum ve Endam aynası gönderir. Bu elçi kız evine gelince kapıda karşılanır. Dualarla ayna mum içeri alınır. Daha önceden hazırlanmış büyük ve süslü bir kapta Şeker böreği gelen yengeye verilerek uğurlanır. Daha sonra gelin göçü (eşyalar) gelirken bu ayna ve mum Kelâm-ı Kadim ile birlikte en önde oğlan evi eşiğinden içeri alınır.
9. BARAMA YEMEĞİ İpek böcekciliği Amasya’nın temel uğraşlarından biri idi. 17 köyde ipek böcekciliği yapılırdı. Koza bağlanma evresi sona erip toplama aşamasında hane sahibi konuklarını çağırıp İmece usulü kozalar (Baramalar) ellenir (toplanır, elden geçirilir) Heğlere (Bir nevi sazdan yapılmış sapsız büyük sepetler) konarak Mezata (barama pazarı) gönderilir. Hane sahibi imeceye katılan konuklarına yemek ikram eder. Tef, ud, keman, nârâ eşliğinde yenilir. Hane sahibinin zenginliğine göre bu yemekler bir şölen oluşturabilirse de temel yemek bakla dolması ve bat’tır. Bazı aileler tek çeşit yemek çıkartacaksa saç kapatılır semaver çayı eşliğinde hamur işleri (yağlı, yanuç, kete, gömbe) ikram edilir.
10. SÜNNET HAMAMI Sünnet olacak çocuklar ve arkadaşları faytonlarla şehri dolaşır ve dönüşte hamama getirilirdi. Sünnet olacak çocuklar yıkanır, sünnet gömlekleri giydirilir bu arada tutulan saz heyeti hamam içinde ve önünde sanatlarını icra ederler, törene katılan (daha ziyade çocuklar) konuklara simit, poaça, eli böğründe ve şeker ikram edilir.
11. CENAZE YEMEĞİ Bu adet Amasya’nın törelerinden olmayıp sonradan girmiştir. Cenaze defnedildikten sonra kabristandan dönen cemaate cenaze evinde veya tahsis edilen bir mekanda verilen yemektir. Sınır olmamakla birlikte ekseri pide, çay veya soğuk meşrubatlar verilir.
12. TESBİH ÇEKME Cenazenin defnedilmesinden sonra (1-7 gün) yapılan törendir. Ekseri yatsı namazını takiben cami cemaati, eş dost, akrabalar cenaze evine davet edilir. İmam yönetiminde tüm katılanlar 70.000 defa kelime-i Tevhid (Lailaheillallah) getirirler. Tören bittikten sonra cemaate Amasya çöreği, puaça ve çay ikram edilir.
|
Amasya Mutfak Kültürü |
 |
gül
Şef Aşçıbaşı
Kayıt: 08.08.2007
Mesajlar: 10638
Şehir: izmit |
Kısa URL: https://ml.md/lc179166
Gönderme Tarihi: 24.Ağu.2024
72 defa indirildi / yazdırıldı
|
Kenan Pala
İç Anadolu ile Karadeniz'in kesiştiği noktada olması nedeniyle Amasya'nın mutfağı, her iki yöreden gelen lezzetlerin esintisiyle daha da genişlemiştir.
Geleneksel Amasya mutfağı, sebze yemeklerinden hamur işlerine, çorbalardan et yemeklerine kadar geniş bir yelpazeyi içinde barındırsa da, yazdan kalma konserve sebzelerin kış tariflerinde kullanılması da tipiktir.
Amasya'nın yöresel yemekleri arasında toyga çorbası, baklalı dolma, keşkek, burmalı çörek, etli çiçek bamya bulunmaktadır.
Amasya, tarihi ve kültürel öneminin yanı sıra uzun yıllardır meyvecilikte de önemli bir konumdadır. Amasya denilince ilk akla gelen ve zaman içinde şehrin simgesi haline gelen misket elma, bir tarafı kırmızı, diğer tarafı sarımsı, hoş kokulu, ince kabuklu, çıtır çıtır ve sağlam yapısıyla dikkat çekmektedir.
|
|
Amasya Mutfağı Tarifleri Diğer Konular
|
|
