Türk Mutfağında Özel Gün Yemekleri
Asırlık Tariflerle Türk Mutfağı
Özel günlerin başında bayramlar ve Kandil geceleri gibi kutsallık atfedilen günler gelir. Ramazan bayramında hep tatlı yiyecekler önceliklidir, tüm ülkede tepsilerle baklavalar, yerel tatlılar yapılır. Konuklara şekerlemeler, lokumlar ikram edilir.
Özel günler, özel yiyeceklerle kutlanır. Bayramlar, düğünler hep en özel, en sevilen, en kıymetli yiyeceklerin paylaşıldığı günlerdir. Özel günler sadece bayramlarla kısıtlı değildir. İnsan hayatındaki doğumdan ölüme uzanan geçiş dönemlerinde hep belirli semboller taşıyan yiyecekler yenir. Sadece insan hayatındaki geçiş dönemleri değil mevsim dönümleri ve doğa olayları da insanlığı etkileyen kritik eşikler olarak kutlama vesilesidir. Özel günlerde özel yiyeceklerin paylaşılmasıyla bazen sevinç, bazense matem paylaşılmış olur, geleceğe dair umut tazelenir.
Özel günlerin başında bayramlar ve Kandil geceleri gibi kutsallık atfedilen günler gelir. Ramazan bayramında hep tatlı yiyecekler önceliklidir, tüm ülkede tepsilerle baklavalar, yerel tatlılar yapılır. Konuklara şekerlemeler, lokumlar ikram edilir. Bu yüzden Ramazan bayramı Şeker bayramı olarak anılagelmiştir. yerin kendine özgü bir bayram yemeği vardır.
Bayramın ilk günü o yemek pişer, ailecek yenir. Örneğin Gaziantep’te her evde yuvalama yapılır. Kurban bayramında ilk gün kurban kesilir. Bayram yemeği kurban eti kavurma olur. Kurban bayramı için de yöresel olarak mutlaka yapılan yemekler vardır. Örneğin Edirne’de ciğer sarma olmadan Kurban bayramı sofrası tamam sayılmaz. Kandil günlerinde kandil simidi eksik olmaz. Ramazan boyunca sofralarda güllaç olur. Muharrem ayına girildiğinde artık aşure zamanıdır.
Baharın gelişiyle kutlamalar açık alana taşınır. Nevruz ve Hıdrellez’de baharın gelişinin sevinci yaşanır, haşlanmış yumurtalar tokuşturulur, süt içilir, küpler dolsun diye dolmalar, sevilenler sarmalansın diye sarmalar yenir. Baharın körpe yeşillikleri bahar kutlamalarında tabiat coşkusunu hissettirir. Mevsimler döndükçe mevsimin gereklerine göre bazen yağmur duasına çıkılır. Yılın en uzun gecesi gece boyunca eski mevsimin kuru yemişleri yenerek geçirilir, yeni yılın bereketli geçmesi için bereketin simgesi nar patlatılır.
İnsanın doğduğundan itibaren geçirdiği her eşik başka önemdedir. Lohusa anneyi ziyaret edenlere lohusa şerbet ikram edilir. Bebek ilk diş çıkardığında diş buğdayı yapılır, komşulara akrabalara gönderilir. Erkek çocukların ergenliğe geçişi sünnet düğünüyle kutlanır, en nadide yiyeceklerle çalgılı çengili eğlenceli düğün yapılır, sünnet pilavı eksik olmaz. Kız istenirken kahve ikramı yapılır. Söz kesme, nişan gibi vesilelerde iki taraf birbirine özel kurabiyeler, hediyeler, yemişler, tatlılar gönderir. Düğün ise keşkek zamanıdır.
Öyle ki damada düğün ne zaman sorusu yerine keşkeğini ne zaman yiyeceğiz diye sorulur. Diş buğdayı, aşure, keşkek gibi özel gün yiyeceklerinde buğday tanesinin sembolizmi çok önemlidir. Bolluk ve bereketi simgeler. Düğünde ayrıca et ve pilav da önemlidir. Yöresine göre başka yöresel düğün yemekleri de vardır. Ölüm ise matem zamanıdır. Cenaze arkasından helva yapılır, bazı bölgelerde pişi veya lokma dağıtılır. Helva kavrulurken, pişi ve lokma kızarırken yükselen yağ kokusunun ölmüşlerin ruhunu beslediğine, onları mutlu ettiğine inanılır. Bütün bu özel günlerde paylaşılan ve birlikte yenen yiyecekler birlik içinde geleceğe dair olan umutları besler, herkesi sevinç ve üzüntüde ortak kılar.
