|
|
|
Safranbolu Yemek Kültürü |
 |
Saadet
Türkçe Admin
Kayıt: 12.07.2005
Mesajlar: 9327
Şehir: Ankara |
Kısa URL: https://ml.md/lc85912
Gönderme Tarihi: 18.Oca.2013
2,533 defa indirildi / yazdırıldı
|
TC Karabük Valiliği
Safranbolu'da yemek kültürü Türk aile yapısının bir uzantısı olarak varlık gösterir. İhtiyacı kadar üretmenin ve ihtiyacı kadar tüketmenin gereği olarak tüm yapı israftan uzak bir mantıkla kurulmuştur. Yemekler kışlık ve yazlık ürünlerin oluşturduğu çeşitlerden oluşur. Kışın şehirde, yazın Bağlar semtindeki yazlık evlerde geçen hayat içe dönük bir aile yaşamı ile devam eder. Bağlar'da, yaz boyu, kışın zorlu günlerinde gerekli olacak ihtiyaç maddeleri, ailenin tüm bireylerinin katkıları ile özenle hazırlanır. Turşular, reçeller, salçalar, pestiller ihtiyaç oranında daha kış gelmeden hazır olur. Bakliyat ve diğer kurutulmuş sebzeler yine kış için tekrar işlenmek üzere uygun şekilde saklanır. Bu çalışmalar tüm aile bireylerinin katkısı ile ortaklaşa yapılır. Ailedeki her birey gücü ve kabiliyetine göre bu üretimde yerini alır.
Safranbolu'da geniş aile tipinin hüküm sürdüğü bir sosyal yapı oluşmuştur. Evler genellikle çok odalı ve geniştir. Daha varlıklı olan ailelerin evlerinde ha-rem-selamlık şeklinde iki ayrı bölüm vardır. Birkaç kuşağın bir arada yaşadığı bu aileler aynı mekanı huzur ve sükunet içinde paylaşırlar. Ailedeki tüm bireyler her tür sosyal ihtiyacını bu ortamda rahatlıkla karşılayabilirler.
Yemekler kadınlar tarafından hazırlanır. Evlerin bir odası aş evi olarak düzenlenmiştir. Yemek için kap kaçak buradaki dolaplarda bulunur. Yemeklik TC Karabük Valiliğiin günlük ihtiyaç kadarı burada, fazlası daha serin olan kilerde saklanır. Yemekler bu odada hazırlanır. Sofra burada kurulur, yemekler burada yenir ve bulaşıklar da burada yıkanır. Genellikle kalabalık ailelerde kadınlar ve erkekler için ayrı sofralar açılır. Misafir geldiğinde yemek daha geniş olan başka bir odada ya da sofada yenir.
Yemekler yere serilen geniş bir örtü üzerine konan ahşaptan yapılma yuvarlak tabla ya da bakır siniler üzerinde servis edilir. Yemekler için kullanılan kaplar genellikle kalaylı bakır kaplardır. Sofrada çatal bıçak bulunmaz. Tüm yemekler kaşıkla yenir. Kaşıklar nakışlı ve özenle üretilmiş ahşaptandır. Aile bireyleri sağ elleri yemeklere uzanacak şekilde sofranın çevresine otururlar. Yemeğe dua ya da besmele ile başlanır. Ailenin en büyüğü yemeğe başlamadan diğerleri başlamaz. Sofrada herkes aynı kaptan yemek yer. O öğün için hazırlanan yemeklerin tümü sofrada aynı anda sunulmaya çalışılır. Belli bir sıra gözetilmez. İsteyen istediği çeşitten yemeğe başlayabilir. Yemek boyunca çok fazla konuşulmaz. Aile büyüklerinin küçük şakaları ve esprileri ile yemek tamamlanır. Yine büyükler sofradan kalkmadan sofra terkedilmez. Yemek sonrasında da yine dua ve şükür vardır. Yemekten sonra artan yemekler varsa, kesinlikle dökülmez, bir sonraki öğün için saklanır. Ya da evin hayvanları için ayrılır. Yemekten sonra küçük artıklar ve bulaşık sulan evin diğer atıklarına kanştınlmaz. Bunlar bahçede uygun bir yere dökülür. Bunlardan börtü-böceğin nasipleneceği düşünülür.
Safranbolu'daki evlerin giriş katlarında kazan ocağı denilen ayrı bir bölüm vardır. Burada daha büyük yemek organizasyonları gerçekleştirilir. Ûzel gün ve zamanlarda bu odada yakılan ateş, güvenli bir şekilde kazanlar içindeki yemeklerin hazırlanmasına imkan verir. Düğün, bayram, sünnet, davet gibi özel günlerde yemekler yine ev içinde komşulann da yardımı ile hazırlanır. Böyle günlerde keşkek gibi özel yemekler yapılır.
Safranbolu'da hayat, kışın çarşı (şehir) yazın da bağlar denilen Sançiçek Dağının eteklerinde geçer. Yaz boyu hazırlanan kışlıklar özenle saklanır. Yazdan hazırlanan yiyecekler, kurutulmuş gıdalar sebze ve meyvelerle ezmelerden ve hamur işlerinden oluşur. Hamur işleri, tarhana, yayım, yufka ekmeği, para makarna, nişasta, keşkek ve bulgurdan oluşur. Kurutulmuş sebze ve meyveler patlıcan, biber, fasülye, bamya, elma, armut, erik, dut ve üzümdendir. Ezmeler ise domates salçası, yerel deyişle maniye ezmesi, elma, ayva, erik ve kızılcıktan (kiren) yapılır.
Safranbolu'da pekmez, pestil ve reçeller de önemli kış hazırlıklarındandır. Üzüm pekmezi ve içine yumurta kırılarak yapılan ak pekmez ve dut pekmezi çok yaygındır. Pestiller üzüm, dut ve erikten yapılır.
Reçel ve turşular ise sofraların vazgeçilmezlerinden-dir. Özellikle vişne, ayva ve kızılcıktan yapılan reçeller revaçtadır. Biber, domates, salatalık, patlıcan, lahana ve fasulyeden yapılan turşular kış boyu sofraların iştah kabartan yardımcılarıdır.
Şerbetler ise misafir ağırlamakta ev sahibinin imdadına yetişir. Vişne, elma, kızılcık, ayva ve üzümden yapılan şerbetler dört mevsim sofralarda eksik olmaz.
Safranbolu tarih içinde ticaretten sanata, tarımdan el sanatlarına kadar her alanda başarılı bir kent olmuştur. Bu zenginliğin sofralara yansıması Safranbolu'da gelişkin bir mutfak kültürü ortaya koymuştur. Günümüzde bu zenginlik bir özlem olarak Safranbolulu-larm hayatında varlığını sürdürmektedir. Köylerden başlayıp, kentlere kadar uzanan ve insan sağlığını en iyi şekilde korumaya dönük Safranbolu yemekleri tariflerden kaynaklanan küçük farklılıklara karşın bölgede ortak bir kimlik oluşturur. Ovacık, Eflani, Eskipazar ve Yenice ilçelerinde de büyük ölçüde aynı yemekler bilinir ve yapılır. Bu ilçelerde daha dar bir alanda yapılan yerel yemekler de mevcuttur.
|
Safranbolu Yemek Kültürü |
 |
Somuncu
Türkçe Admin
Kayıt: 25.05.2007
Mesajlar: 5856
Şehir: Ankara |
Kısa URL: https://ml.md/lc173618
Gönderme Tarihi: 09.Ağu.2023
108 defa indirildi / yazdırıldı
|
Mine Bakkaloğlu
Safranbolu yemek kültürünü ve bu kültürün özelliklerini aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:
. Şehirde "aş evi" köylerde ise "ekmek evi" mutfak kelimesinin karşılığı olarak kullanılmaktadır.
. Yufka ekmek ise "Yük Ekmeği" olarak adlandırılmaktadır.
. Safranbolu’nun şehirli kesimi sofrasını en pahalı ürünlerle hazırlarken, köylüsü ise genellikle yufkadan yapılan birçok yemek üretmektedir. Yufkadan yapılan börekler, özellikle kış için hazırlanan ve yayım denilen kesme makarna, yine elle kesilen kadayıf gibi hamur işleri yöre mutfağında önemli bir yer tutar.
. Yöre mutfağında en yaygın yapılan yemekler mantı ve peruhidir. Mantı Anadolu’nun hemen her yöresinde yapılsa da piruhi Paflagonya bölgesine özgü bir yemektir. "Çin – Moğolistan kaynaklı olan mantı Orta Asya’dan batıya doğru yayılmıştır. Türkmenler tarafından getirildiği düşünülen ve Anadolu’nun her bölgesine yayılmış olan mantı Osmanlı saray" mutfağında yerini almıştır. Peruhinin ise 19. Yüzyılda Kırım Tatarları tarafından "perushky" yani "Tatar böreği" adıyla Kuzey Anadolu’ya getirildiği ve yerli halk tarafından benimsendiği tahmin edilmektedir.
. Safranbolu’nun en yaygın tatlılarından biri "Çingen Baklavası" dır. Bu baklava özellikle kış için yapılan ancak zaman içinde parçalanan kırpık yufkaların değerlendirilmesi amacıyla ortaya çıkan bir tatlı çeşididir. Çingen Baklavası yufka ekmeklerinin arasına ceviz ve üzerinde pekmez ile tereyağı dökülmesiyle yapılan kolay bir tatlıdır.
. Safranbolu yemek kültürü içerisinde keşkek önemli bir kültürel unsurdur. Günümüzde özellikle dini bayramlarda Bulak ve Yazıköy’de pişirilmekte, bayram sabahı yenmektedir.
. Kırmızı et yöre yemeklerinde sıkça kullanılmaktadır. Özellikle kırmızı etten yapılan tencere yemekleri, özel günlerde yapılan kuyu kebabı önemlidir.
. Pirinç de yöre yemeklerinde kullanılan malzemelerden biridir. Pirinç çorbası düğün yemeklerinin başında gelir, pilav et yemeklerinin yanında verilmektedir.
. Herhangi bir tören yemeği olduğunda su böreği ve baklava olmazsa olmazdır.
. Zaman içinde ve çevrenin etkisiyle yemek kültürüne etli yaprak sarma, taze fasulyeden yapılan uzun fasulye gibi sebze yemeklerinin de eklendiğini görülmektedir.
. Kara lahana (mancar) ve ıspıt başta olmak üzere, her türlü ot ısırgan, pazı, semizotu, ebegümeci, hindiba, dil buran, kazayak, gelincik, çoban ekmeği, kara kavruk, madımak, teke sakalı, yemlik, toklamaç, labada v.b. otlar köy mutfağında önemli yer tutar.
. Ayı köşk, cincile, göbelek, içi kızıl, kanlıca, karakulak, kayışkan, meşe, mıh tepesi, sarıgül, tellice, kara göçen, kabak, koç, saçak, bağrı kışlı, cücüle, çivi başı, geyik, halı saçağı gibi mantarlardan çok çeşitli yemekler ve hamur işleri (gözleme, börek v.b.) yapılır.
. Sebze yöre mutfağında çeşit çeşit yemeğe dönüşmektedir. En yalın şekliyle bu malzemeler tahıllarla birlikte pişirilerek hem tatları hem de besleyici değerleri arttırılmaktadır.
|
|
Safranbolu Yemek Kültürü Tarifleri Diğer Konular
|
|
