Malatya Öğünleri
Malatya Valiliği
Her öğün, özgün zamanda ve özgün yerde hazırlanmış, özgün yiyeceklerle doludur.
İnsanlar varlığını sürdürebilmek için yemek zorundadır. Aslında burada önemli olan yediklerimizin sağlığımızı nasıl etkileyeceğidir.
Malatya insanı yetiştirilen ürünlerin doğal ve sağlıklı olduğunun farkındadır. Ancak insanların hayatındaki zorluklar ve geçmiş yıllardaki yokluklar, onları öğünlerde sadece karnını doyuracağı yiyecekleri yapmaya sevk etmiş, sonuçta geleneksel yeme tarzı nedeniyle bazı alışkanlıkları yıllar boyu devam ettirmek zorunda bırakmıştır.
Kahvaltı Yiyecekleri:
Sabah kahvaltısında, akşamdan kalan yemekler varsa ısıtılıp yenir. Aksi halde yeni çorba yapılır.
Günümüzde kahvaltı yapmadan işlerine gidenler, fırsat buldukları anda, kahvaltı yerine çorba içmeye giderler.
Ayrıca sadece çorbacı diye adlandırabileceğimiz lokantalar, gece sabaha kadar açıktır. Sabah çorba ile kahvaltı yapma alışkanlığı, erkeklerde daha yaygındır.
İçilen çorba, öncelikle, kelle-paça, mercimek ve işkembe çorbalarıdır.
Kahvaltıda peynir, zeytin, börek çeşitleri, reçel, tereyağı, bal, yumurta, lor, kef, katmer, söğüş, domates, salatalık, biber, maydanoz, samut, tere, reyhan, sucuk, ekmek çeşitleri (tandır, bilik, pide, külünce, yağlı ekmek, ekşileme, yufka), içecek olarak öncelikle sıcak süt, bazen çay, kışın da ıhlamur vardır.
Ihlamur, kış aylarında sobaların üzerinden eksik olmayan sıcak bir içecektir. Emaye çaydanlıkta ıhlamur, zencefil, tarçın, karanfil, elma kabuğu, ayva yaprağı ile sürekli kaynatılır. Karışımın ömrü en fazla iki-üç gündür.
Kuşluk Vakti Yiyecekleri:
Malatyalı hanımlar, Türk kahvesine çok değer veren ve kahve içmeyi seven kişilerdir. Kahve içen yaşlı hanımlar, kahveyi yapan kişiye fincanını verdikleri zaman: “Sağ ol yavrum; kahve gibi aziz ol!” diyerek memnuniyetlerini belirtirler.
Bu öğün, kahve içmeye ayrılır. Kahve, sütlü veya sade olabilir. Yakın komşular mevsim uygun ise evlerinin bahçelerinde kış ise herhangi birinin evinde bir araya gelerek kahvelerini içerler. Kahve içerken yaptıkları muhabbet konularının temelini, o gün pişirecekleri yemekler oluşturur.
Yemeğin adını koyup gerekirse birbirlerine yapımında yardımcı olurlar. Bu arada çocuklara süt, bisküvi veya meyve yedirilir. Bazen de şurup içilebilir veya meyve yenebilir.
Öğle Yemeği Yiyecekleri:
Sıkma köfte, bulgur ve sümüd pilavı, her türlü sebze yemeği, sarma ve dolmalardır. Köfte ve pilav çeşitlerinin dışındaki yemekler, aile fertleri bir arada ise yapılır.
Yoksa mercimekli çiğ köfte, karpuz, üzüm, peynir, ekmek, malhuta, pıtpıt, ekşili köfteler, yaz aylarında ise yoğurtlu köfte, yoğurtlu çorba gibi geçiştirme yemekleri ile öğün tamamlanır.
İkindi Öğünü Yiyecekleri:
Tandır ekmeği, peynirden yapılmış dürüm, kısır, börek türleri veya sütlaç gibi yiyecekler ve içecek olarak da çay tüketilmektedir.
Akşam Yemeği Yiyecekleri:
Ailenin, genelde tüm fertlerinin bir arada olduğu yemek vakti akşam öğünüdür. Bu nedenle bu öğüne özen gösterilir.
Eğer mecburiyeti yoksa Malatyalı, yemeğe davet edeceği misafirini bile akşam öğününe çağırır.
Akşam yemeğinde öğleden kalan yemekler, yoksa etli sulu sebze yemekleri; tavalar, pilav, çorba, oturtmalar, salata, cacık, tatlı, ayran, kaburga, kâğıt kebabı, analıkızlı, içli köfte, tiritli köfte, lahana köftesi, etli sarmalar gibi yemekler tüketilir. Yemek üzerine mutlaka çay veya kahve içilir.
Yatsılık Öğünü Yiyecekleri:
Genelde tatlı yenir. Yenentatlı, sütlü tatlı veya hamur tatlısı olabilir.
Bu öğünde ayrıca meyve ve kahvaltılık yiyecekler de yenilebilir.
Kış gecelerinin uzun olması nedeniyle çerez türleri, akşam yemeğinden sonra ortaya konur. Bunlar, gün kurusu kayısı, kayısı pestili, kayısı çekirdeği, cevizli pestil, sucuk (Kayısılı, üzüm şıralı, dut şıralı ve cevizli köpük sucuk türleri vardır.), dut kurusu, ceviz, kavurga, hedik, kış armudu, iğdedir.
Sahurluk :
Sahurluk öğününe (zamanına) söhüre kalkma ya da söhürlük denir. Ramazan ayında gece yenen bir öğündür.
Akşamdan kalan yemekler ile kahvaltılık yiyecekler çay ile tüketilir. Süt içilebilir. Tok tutucu olduğu için haşlanmış yumurta, susamayı geciktirdiği için de mevsime uygunsa karpuz tercih edilir.
Sahurda da komşular arasında yiyecek alış verişi olur. Bu alıp verme ödünç değildir. Bu öğünde komşular, birbirlerinin ışığını takip eder. Işığı yanmayan komşu, diğeri tarafından uyandırılır.
Tarla ve Bahçelerde Yenen Yiyecekler:
Yufka ekmeğin içine taze soğan, peynir, domates, biber koyularak hazırlanan dürüm; testide getirilen su, ayran, bahçede pişirilen pilav, közlenmiş biber veya evde hazırlanıp getirilmiş tava, yumru köfte, sıkma köfte yenir. Bu yiyeceklerin özelliği, tok tutucu olmalarıdır.
Günümüzde, merkezde, bahçede yemek yiyerek çalışma yok denecek kadar azdır, zira bahçe işleri azalmıştır. Zevk için gidiliyorsa mangal yapılır.
Aile, bahçeye çalışmaya gittiği zaman, aile fertleri ile birlikte gider ve komşularını da haberdar eder.
