Kosta Rika Mutfağı
Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
Kosta Rika Mutfağının yerel mutfak kültürü ve İspanyol Mutfağının derlemesi olduğu netlikle göze çarpar. Bu mutfak kültüründe özellikle Afrika'dan getirilen kölelerin beraberlerinde taşıdıkları yeme alışkanlıkları ve malzeme kullanımının etkisi yüksektir. Kosta Rika'ya İspanyollar'ın gelişinden önce yerel halk endemik hayvanları avlayıp balıkçılıkla besleniyordu. Yine bölgenin mikro iklimsel avantajlarından kaynaklanan bitki çeşitliliği de önemli bir beslenme kaynağıydı. Özellikle bölgenin endemik bitkilerinden olan mısır ve fasulye türleri protein ve enerji kaynağı olarak sıklıkla kullanılmaktaydı. Bugün de bu kullanım motifi geçerliliğini sürdürmektedir. Kosta Rika mutfak kültüründe mısırdan yapılan "tortilla", mısır ekmeği ve "tamales" önemli besinler arasındadır. 1502-1560 yılları arasında İspanyol kâşiflerin ilk akınlarında büyükbaş hayvancılık Kosta Rika'ya yayılmıştır. Yine o yıllarda Avrupa kıtasına ait pek çok meyve, sebze tahıl ülkeye getirilmiştir. Portakal, çilek, marul, şeker kamışı, pirinç, buğday ve ekmek bunların bazılarıdır.
Kosta Rika Mutfağı denince akla öncelikle "Gallo Pinto" gelir. Gallo pinto (çilli horoz), Afrikalılar'ın bölgeye gelmelerinden sonra o yöreye özgü bir kavram olarak kullanılmıştır. Adı, içinde bulunan siyah veya kırmızı fasulyeyle beyaz pirincin karışımından aldığı renk farklılığından gelmektedir. Yine "guineo" önemli bir üründür. Olgunlaşmamış bir muz türünün değişik kullanımlarını ifade eden bu kavram, mutfak uygulamalarında yerini alır. Özellikle yüksek demir içeriği sayesinde bazı anemilerde doğal destek olarak kullanılır.
Karayip ülkeleri ve çoğu Orta Amerika ülkesi teknikler ve kavramlar bakımından İspanyol, İngiliz, Fransız ve yerli kültürlerin etkileriyle şekillendiğinden genellikle o mutfak kültürüne özgün ifadeler ülkelerin kendi dillerindeki diyalektlerine göre farklılık gösterir. Örneğin, yıl boyunca hiç solmayan bir bitki olan "ake" bitkisi (orijinal adı: Ackee), "Akii" olarak, bir yemiş türü olan "naseberry", "nees-berry" olarak, papaya meyvesi, "paw paw" olarak, demirhindi meyvesi (orijinal adı: tamarind) "tamrine" olarak adlandırılır.
Kosta Rika'da kutsal hafta olarak adlandırılan "Semana Santa"da birtakım özel yiyecekler sunulur. Bunlar arasında, "chiverre empanadas", "fasulye tamales", "hardal tamales", "peynir türleri", "şeker" ve "tarçınlı empanadas" en öne çıkanlarıdır. Noel sezonunda Kosta Rika'lılar Amerika Birleşik Devletleri'ndeki eyalet fuarlarına benzeyen eğlenceler düzenler. "Fiestas Civicas" adı verilen bu etkinliklerde "gallos", genellikle tatlandırılmış mısır ve patates ezmesiyle karıştırılmış tavuk, pirinç, zeytin, havuç, bezelye ve acı biberle doldurulan, kare şekli verilerek mısır yaprağına sarılarak hazırlanan "tamales"ler, "chicharrones" ve "chorrads" kolaylıkla bulunan yemek türlerindendir. Birçok şehrinin adı Hristiyan azizlerinden gelen Kosta Rika'da yine "tamales", "tavuklu pilav", "pirinçli puding" ve "churros" önemli yemeklerdendir. Toplumsal günler içinde doğum günleri, 15. yaşgünü kutlaması "quinceanos", düğünler ve dini toplantılar vazgeçilmez etkinliklerdendir.
Kosta Rika'da öğünler sabah kahvaltısı, kuşluk yemeği, öğle yemeği, akşam yemeği ve öğleden sonra çayı olmak üzere şekillenmektedir. Kahve, pallo pinto, yumurta ve kek türleri klasik olarak Kosta Rika kahvaltısında tüketilen yiyeceklerdir. Kuşluk vaktinde kahveye biraz ekmek ve taze meyveler eşlik eder. Öğle ve akşam yemeklerinin ağırlıkları birbirlerine yakındır ve genellikle pilav türleri, fasulye yemekleri, dana ve kümes hayvanlarından ağırlıklı olarak yararlanılır. Ana yemeklere domates, patates, lahana salatası ve kızartılmış yabani muz ilave edilebilir. Çay saatleri öğleden sonra kahve ve ekmek veya kek çeşitleriyle geçiştirilir.
Kosta Rika Mutfağı'nda dana ve tavuk etleri en çok yenilen protein kaynaklarıdır. "Queso turrialba" adı verilen bir tür beyaz peynir ve özellikle kahvaltılarda ve atıştırmalıklarda kullanılan bir ürün olan "gallo pinto" önemli yiyeceklerdendir. Ağırlıklı olarak bitkisel yağların kullanıldığı Kosta Rika Mutfağı'nda işlenmiş et ürünleri ve yumurta hayvansal yağların temininde değerlendirilir. Palmiyeye benzer bir bitkinin içinden elde edilen "palmito", turuncu renkli bir tür Hindistan cevizi olan "pejibaye", "guava", yeşil üzüme benzeyen bir meyve olan "mammon chino", yumurta şekline benzeyen "granadilla" önemli besin türleri arasındadır. Acı biber sosu olarak bilinen "tabasco" ve salsa lizano" sıklıkla tercih görür. Tatlı olarak çok fazla alternatife sahip olmayan Kosta Rika Mutfağı'nda havuç şekeri "chiverre", sütlü şeker "cajitas" ve portakallı kuru kek "queque seco" popülerdir.
Kosta Rika'da kahve ve eritilmiş şeker kamışından yapılan "agua dulce" meşhurdur. Çeşitli meyve suları, süt ve şekerle köpürtülen ve serinletici olarak servis edilen "frescos"lar ve bitki çekirdeklerinin öğütülmesiye elde edilen aromatik sular "chan", mısır ve kakaodan yapılan, geleneksel olarak tüketilen "pinolillo" ve pirinç ve arpa gibi hububatlardan üretilen "resbaladena" çok tercih edilen içeceklerdir.
