Isparta Mutfağının Yabani Otları
Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Adaçayı: Tüylü ve beyazımsı renkli yapraklarının kurusu çay gibi haşlanarak içilen, ayrıca et yemeklerine koku ve lezzet vermek için de kullanılan Salvia türü bitkidir. Türkiyede birçok bölgede farklı adaçayı türleri bulunmaktadır. Adaçayı mide ağrılarında ve soğuk algınlıklarında çay gibi kaynatılıp içilir.
Ebegümeci: Ebegümeci, gerçek bir protein ve C-vitamini deposudur. Kalsiyum ve fosfor bakımından bulunmaz bir tabii kaynaktır. Ağız ve diş temizliği için de ebegümeci gargarası çok etkilidir. Bu sayede haftada birkaç defa yapılacak ağız gargarası, faranjite, bademcik iltihaplanmasına (tonsilit) ve sağlıksız diş etlerinin oluşumuna karşı etkilidir. Ebegümecinin salatası, kavurması ve kömbesi yapılır.
Gelincik Otu: Bulgur ile pişirilip yemeği yapılan ayrıca böreklerde iç malzemesi olarak kullanılan gelincik otu, yörede sevilerek kullanılan yabani ot türüdür. Nefes darlığı, bronşit, astım ve göğüs nezlesine faydalıdır. Güneyik Otu: Karahindiba olarak da bilinen ve doğal olarak tarla kenarlarında ve kırsal alanlarda yetişen bu otun çiçekleri sapından koparılınca çıkan süt siğilde, otun gövdesinden yapılan çay ise göz hastalıklarında kullanılmaktadır. Ispanak gibi pişirilerek yemeği de yapılmaktadır.
Isırgan Otu: Yapraklarından yapılan çayının idrar arttırıcı, ödem çözücü, kan temizleyici, kan yaptırıcı, iltihap giderici, demir eksikliğini giderici ve organizmayı uyarıcı özelliği vardır. Yemeği ve böreği yapılmaktadır.
Kalkan Otu: Ilıman ve soğuk iklim bitkisi olan çok yıllık şifalı bir bitkidir. Anavatanı Avrupa olan bitki Kurt otu adıyla da anılır. Nemli ve sulak bereketli topraklarda kolayca yetişir. Teskin edici, sakinleştirici, toksin attıran ve idrar sökücü, öksürük önleyici etkileri vardır. Böreklerde kullanılır.
Karakavruk: Papatyagiller ailesindendir. Diğer isimleri sakızlık, karakavlık, çıtlık, garagavuk, çengel sakızıdır. Eylül ve nisan aylarında toplanan taze dalları salata olarak tüketilir. Karahindibaya benzer acımsı tadı vardır, hoş bir salata olur. Kökünden ve gövdesinden sakız elde edilir. Karakavruğun sakızını çiğnemek mideyi yumuşatır ve rahatlatır, sindirimi kolaylaştırır. Ayrıca yaralara iyi gelir.
Kuzugöbeği Mantarı (Göbelek): Morchellaceae familyasından, yenilebilen bir mantar türüdür. Genelde ormanlarda tek tek veya küçük gruplar halinde bulunur, özellikle orman yangınlarında sonra sıkça rastlanır. Genelde bahar aylarında ortaya çıkar. Çeşitli alerjik reaksiyonlara neden olacağından çiğ olarak yenmemelidir. Toprakta, orman açıklıklarında, yol ve akarsu kenarlarında, bitki örtüsü yanmış arazide ilkbaharda, mart ve mayıs ayları arasında görülür. Akçaağaç, fındık, kayın, dişbudak ve karaağaçların altında tek tek bulunur. Yavaş pişirildiği zaman çok lezzetli olur. Pişirilmeden önce çok iyi temizlenmelidir. Kavurması, közlemesi ve pilavı yapılır.
Kuzukulağı (Labada): Anadoluda kalkerli topraklar dışında gölgelik ve nemli yerlerde yaygın olarak yetişir. Kuzukulağı türlerinin tadı ekşi olan yaprakları A, B ve C vitaminleriyle potasyum yönünden zengindir. Körpe yaprakları çiğ olarak salatalarda ya da ıspanak gibi pişirilip sebze olarak yenir. Isparta yöresinde sarması da yapılır.
Madımak (Bici Bici): Madımak ya da madımalak, yenebilen yabani ot türünden bir bitkidir. Orta Anadolu halk mutfağında besin olarak kullanımı yaygındır. Çiğ madımak salatası yapılarak yenilir ya da pişirilerek madımak aşı, cacığı, mıhlaması, çorbası, yahnisi, böreği, gözlemesi, bükmesi yapılır. Önceleri yalnızca köylerde rağbet gören ve ilkbaharda (nisan, mayıs, haziranın ilk yarısı) yemek için toplanan madımaklar köyden şehre yapılan göçlerle şehirlerde de aranır olduğundan büyük şehirlerde pazarlarda da satılır.
Sığırdili Otu: 30-80 cm boylarında, batıcı tüylü, iki yıllık ya da çok yıllık, yenilebilen otsu bir bitkidir. Yapraklarının kenarları hafif dalgalı ve kıllıdır. Dalların ucunda mayıs ve eylül aylarında açan çiçekler önceleri pembe-mor, sonraları mavidir. Terletici ve idrar artırıcı özellikleri vardır. Eczacılıkta öksürük şurubu yapımında da kullanılır. Diş ve boğaz ağrılarında gargara yapılır. Bulgur ile pişirilerek boranisi yapılır.
Sirken Otu: Yabani ıspanak olarak da bilinir. Ispanak gibi pişirilebilen sirken otu, lifli bir sebzedir. İçeriğinde A, B, C, B6 vitaminleri ve demir, niasin, kalsiyum, protein, sodyum mineralleri bulunur.
