Elazığ Sofra Adabı
Elazığ il Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Yemek sofraları, misafirin kalabalık oluşuna, misafirin arzusuna ve ev halkının günlük öğün yemeklerinde tercihine göre değişmektedir. Bir genelleme yaparsak yemeklerin dört çeşit sofrada yenildiğini söyleyebiliriz;
a. Yer sofraları
b. Yine yerde iskemle ve sinili sofralar
c. Somatlar
d. Masalarda yemek
Köylerde genellikle yer sofraları tercih edilmektedir. Masalarda yemek yeme hemen hemen hiçbir köyde yoktur. Yer sofrasında özel baskıda yapılmış değişik desenli çit baskılı sufra (sofra) bezleri kullanılır. Siniye dizilen yemekler
üstte kalsın diye de altına kalbur konulur. Çatal, kaşık, sac veya yufka ekmekleri paylaştırılarak sofra bezi üzerinde herkese dağıtılır. Yemeğe oturacaklar ise, sofranın etrafında bağdaş kurarlar ya da diz çökerler.
Bazen davetlilere sini içinde baldan, yaprak sarmasına kadar hiçbir yiyeceğin "yok yok" olduğu, başka bir deyişle "tek kuş sütünün eksik olduğu" sofralar hazırlanır ki buna halk arasında "Zekeriya Sofrası" veya "somat çekme" denir. Sofraya oturmanın, yemeğe başlamanın ise belli bir usulü vardır. Atalarımızın; "su küçüğün yemek büyüğün" sözünde olduğu gibi sofraya önce büyüklerin oturup başlaması gerekir. Misafirin olduğu zamanlar nezaketen ev sahibinin önce başlaması beklenir. Kalabalık ailelerde, önce büyükler veya erkekler oturup yer, daha sonra hanımlar ve çocuklar oturur yada erkekler ayrı, hanımlar ve çocuklar ayrı yerde yerler. Hizmeti genellikle evin hanımı, genç kızlar, erkeklerin olduğu yerde de ev sahibi görür. Köy sofralarında siniye birkaç çeşit yemek konur ve herkes aynı kaptan yer. Sofrada konuşmak günah sayıldığı için konuşulmaz. Ziyafet sofralarında ise yemek üzerinde sohbet yapıldığı görülmektedir.
Yemeğe mutlaka "besmele" ile başlanır. Sofradan kalkarken yine büyükler beklenir. Yemek sonrası; "elhamdülillah" denilerek şükredilir. Bazen de yemeği hazırlayanlara "ellerinize sağlık", "Allah ziyade etsin, yerini doldursun", "geçmişlerinize rahmet", "anan baban nurda yata" şeklinde dualar edilir. Yemek öncesi ve sonrası elleri yıkamak adettir. Bu şekilde, halk arasında yemeğin bereketinin artacağına inanılır.
