Çerkez Ekmeği (Pasta)
Araştırmacı Jabagi Baj'ın "Çerkesya'da Sosyal Yaşayış-Adetler" adlı kitabında Çerkeslerin ekmek yerine pasta dedikleri ve ufak dan veya mısır unundan pişirilmiş lapayı tercih ettikleri yazıyor.
Jagabi Baj şöyle anlatıyor pastayı: Pasta yapılacak ufak darıyı (mısırı) evvelâ ona mahsus tahtadan yapılmış el değirmeniyle çekerek tamamen kabuğunu çıkarırlar. Sonra içindeki beyaz darıyı suda pişirerek pasta yaparlar. Mısırı da değirmene vermeden evvel fırında iyice kuruttukları için pastalık mısır unu bir dereceye kadar kavrulmuş demektir. Bunu da suda kaynatarak pasta haline getirirler. Her nevi pasta istendiği şekle konabilecek derecede katı yapılır. Bazen tuz katarlar bazen katmazlar, pirinci olduğu gibi temizleyip kaynatırlar. Pastayı "seven" denen dibi yuvarlak kulplu demir tencerede kuvvetli ateş üzerinde ve demire temas eden kısmı da kızaracak derecede iyi pişirdiklerinden hamur tadı vermez. Çerkesler sacayağı kullanmazlar. Tencereyi ocağın içine daima asılı duran, istenildiği derecede kaldınlıp indirilebilen ve lehunç-tlexunç adı verilen demir zincire asarak kaynatırlar. Pastayı kanştırmak için belağ dedikleri küçük bir tahta ve düz kürek kullanırlar. Tencere yere indirilir belâğla güzel karıştırılıp tekrar asılır. Bu suretle birkaç defa indirilip bindirilerek iyi bir şekilde pişmesine dikkat edilir. Pasta birlikte yenecek katığa göre sofranın üzerine daire veya yarım daire şeklinde ince ve uzun olarak konur. Bazen de sofrada bulunacak her misafirin hissesi birbirinden ayrı olarak konur ve bu daha kibar sayılır. Pasta yekpare ve daire şeklinde sofraya konursa birlikte yenecek "şıpsı", yağda kızartılmış ve üzerine tereyağı veyahut kaymak konmuş peynir, söğüş et ile yenmek üzere yapılan güzel salça pastanın ortasına oyulan çukura konur. Pişmiş et, kuru peynir, ufak ufak doğranarak pastanın sathına biraz batınlmak suretiyle konur.
