Ayva
THY Skylife
Anadolu insanının yüzü doğaya dönüktür. Doğanın bereketini türkülerine, şiirlerine, hatta deyimlerine katmaktan geri durmaz. Örnekse, lafı fazla dolandırmadan "Havada
ayva var" deyiverir, kışın uzun ve soğuk geçtiğini anlatmak için. Tarih boyunca kimi zaman aşkı, sevdayı, kimi zaman da hüznü ve ayrılığı simgeledi
ayva. Şiirlerde, şarkılarda, türkülerde ise en çok nar ile anıldı. Manilerde bile birbirinden ayrılmadılar. Orhan Veli, "Gelirli" adlı şiirinde; "İstanbul'dan
ayva gelir, nar gelir / Döndüm baktım bir edalı yar gelir", dememiş miydi? Ya Çankırı yaren sohbetleri... "Şu
ayva yarılacak / Yar bana darılacak / Sana olan muhabbet / İkiye ayrılacak..." Peki, "Karadut" adlı şiirinde sevgilisine "gülen
ayvam, ağlayan narımsın" diyen Bedri Rahmi Eyüboğlu"na ne demeli...
İnsanoğlu eski çağlardan beri bilinen bir bitki olan
ayvanın nimetlerini keşfetmekte gecikmedi. Roma uygarlığında parfüm yapımında meyve ve çiçekleri kullanılan
ayva, ağacından meyvesine kadar simgesel anlamlar da üstlendi. Kimi zaman bağlılığı, kimi zaman da aşkı simgelediğine inanıldı. Solon'un evlilik öncesi genç kızlara
ayva yemeleri gerektiğini söylemesi de belki bundandı. Gülgiller familyasından,
elma ve armudun yakın akrabası olan
ayvanın Latince ismi Cydonia oblonga ya da Cydonia vulgaris. Adını Girit'teki Cydonia kasabasından aldığı söyleniyor. Bazı kaynaklar Anadolu, Yunanistan ve Kırım'ı
ayvanın anayurdu olarak gösteriyor.
Ülkemizde pek çok yerde yetişen
ayvanın en çok bardak
ayvası, demir
ayvası, ekmek
ayvası,
limon ve eşme
ayvası türleri biliniyor. Bunlardan bardak
ayvası özellikle Kocaeli yöresinde yetişiyor. Üzeri sık tüylü, gevrek etli, sulu ve mayhoş olan bu tür, eylül ayı sonlarında toplanıp hevenk yapılıyor ve bir süre kilerde saklanıyor. Ekim ayında olgunlaşan demir
ayvası ise etinin sıkılığından dolayı bu adı almış. Kocaeli bölgesinde eylül ayında toplanan, meyveleri şubat ayına kadar saklanabilen ekmek
ayvası ise buruk olmadığı için yaygın olarak tercih edilen bir tür. Kabuğu
limon sarısı rengindeki
limon ayvası da ekmek
ayvası kadar makbul bir tür. Son yıllarda Marmara bölgesinde çok yetiştirilen eşme
ayvasının da sofralık değeri yüksek. Uygun koşullarda saklandığında mart ayı sonuna kadar bulunabiliyor
ayva.
Geleneksel mutfağımızda
ayvanın kullanım alanı hayli geniş. Ülkemizde taze olarak bol bol tüketildiği gibi Anadolu'da pek çok yörede mangalda közlenerek de yeniyor. Kış aylarında
kaymaklı
ayva tatlısından vazgeçemiyoruz. Peltesi, pastası, jölesi, sakızlı tatlısı, şekerlemesi, reçeli, çevirmesi, kompostosu ve hoşafı, tatlı ve içecek olarak tükettiğimiz diğer çeşitler. Yöre mutfaklarımızda ise çeşit çeşit
ayvalı
yemekler görüyoruz. Pirinç ya da
bulgurla yapılan pilavlar, dolmalar, kebaplar, yahniler, salatalar,
ayva gallesi,
ayva boranası derken, Anadolu kadınının hayal gücüyle renklenen lezzetli bir sofra çıkıyor karşımıza.
