Kültür ve Turizm Bakanlığı
Yemek öğünleri derken, yemek zamanını anlıyoruz.Yani, yemek ne zamanları yenir? Bu konuda çeşitli kültürlerde yerleşmiş kurallar geliştirilmiştir.Fakat, aslında yemenin bir zamanı yoktur.Kişi, temelde ne zaman acıkırsa, o zaman yer.Dolayısıyla bu zaman, herkes için aynı zamana denk gelmez.Bununla birlikte yine de çeşitli toplumlarda insanlar bu konuda ortak bir zamanlama varmış gibi toplumca zorlanmışlardır.
Böylece, yemek zamanının toplumsallığı ve önemi ortaya çıkmıştır.Yemek zamanı, insanları birçok toplumsal etkinliklerden alıkoymuştur.İş yaşamı, eğitim, ibadet vs. gibi etkinliklerde bölünme olmuştur.Böylece yeniden enerji kazanılmış ve yorgunluk giderilmiş olarak etkinliğe başlamak söz konusu olmuştur.Yemek yerken geçen zaman aynı zamanda bireyin dinlenmesi olmaktadır.
Temel Öğünler
24 saat boyunca birden fazla kez yemek yeme gereksinimi “Yemek Öğünleri” kavramını doğurmuştur.Bu öğünler de genel olarak sabah, öğle ve akşam biçiminde oluşturulmuştur.Fakat bu üç öğün arasındaki zamansal uzunluk eşit olarak bölünmemiştir.
Sabah kahvaltısı, örneğin 7-9 arası, gündelik etkinlik başlamadan öncedir.Öğle yemeği, 12-14 arası, gün ortası depolamasıdır.Akşam yemeği ise, gün bitimi sonrasında 19-21 arası, herkesin bir arada olduğu zamandır.
Ara Öğünler yada Geçiştirme Öğünleri
Bu genel üçlü bölünme birçok toplumlarda ara öğünlerle doldurulmuştur.Bunlardan en yaygın olanı;
A)İkindi Kahvaltısı ya da Beş Çayı’dır
Öğle ile akşam arasındaki zamanın uzun olmasını gideren bir öğündür.Bizim toplumda kentlerde uygulanmaya başlamıştır.Çay ya da kahve yanında börek, çörek, pasta vs gibi hafif yiyecekler yenir.
B)Beslenme Saati ya da Çay Molası
Okulda öğrenciler için beslenme saati, ya da iş yerlerinde (fabrika, büro vs.) çay molası olarak adlandırılan 15 dakikalık dinlenme zamanıdır.
C)Gelişigüzel Atıştırma
Gündüzleri, özellikle gecekondularda sokağa çıkıp oynayan çocuklar için başvurulan bir ara öğündür.Çocuklar oynarken bir ara eve uğrayıp ekmek arasına peynir, zeytin, helva, vs. koyarak, ya da ekmeğe yağ sürerek ellerinde hem oyunlarını oynar, hem de ekmeklerini yerler.
D)Yet geber Ekmeği
Özellikle Konya, Antalya, Denizli ve Isparta’da gece sofrası bulunur.Mutfakta, yatmadan önce insanlar bir şeyler yiyip sonra yatarlar.Akşam yemeği erken yenince gece yarısı acıkmasını gideren bir ara öğünüdür.Sahur yemeği, ya da gece yarısı acıkması da denir bu öğüne.
Büyük kentlerde barların, gece kulüplerinin, pavyonların bol olduğu caddelerde oralardan çıkanlar hemen, sabaha kadar açık kalan dönerci dükkanlarına girip yemek yemektedirler.Ayrıca, yazın deniz kenarlarındaki gençler, gece eğlencelerinden sonra yatmaya giderken yine, dönerci vs. gibi yerlerde karınlarını doyurup yatmaya gitmektedirler.
Bu alışkanlık artık kentlerde çok yaygınlaştı.İnsanlar evlerinde geç saatlere kadar oturmakta, TV izlemektedir.Yatmaya gitmeden de bir mutfağa uğrayıp buz dolabını açıp ne varsa atıştırmaktadırlar.Ya da gece yarısı arabaya binilip işkembe çorbası içmeye gidilmektedir.Köylerde de öyle değil midir? Konuk olarak kime giderseniz gidin, yemek zamanı olsun olmasın, hemen önünüzde sofra kurulur.
Konya’da yet geberlik, daha çok kışın yenir.Kış geceleri uzun olduğu için çok oturulur ve acıkılır.Daha çok kahvaltı niteliğindedir.Yazın geceler kısa olduğu için az yenir.Özetle, insanlar, öğünleri azaltmaktan çok, arttırmak eğilimindedirler, devamlı olarak bir şeyler yiyip içmek isterler.Fakat çeşitli nedenlerle (ekonomik, rejim yapmak, vs gibi) az da olsa öğün azaltmaya da rastlanmaktadır.
E)Brunch (Öğün Birleştirme)
İki öğün birleştirilir.Sabah kahvaltısı ile öğle yemeği zamanı ortalanıp ikisi birleştirilir ve tek öğün yapılır.Örneğin Pazar günleri sabah işe gidilmediğinden geç kalkılır ve kahvaltı da geç yapılır ve öğle yemeği yenmez.Kalabalık ailelerde ev kadınının işi çok olduğu için böyle bir uygulamaya gidilir.
Öğleyin yemek yapılmak istense bile zaman darlığı içinde yemek kalabalık aile için yetişmez:Bazı otellerdeki açık büfe yahut kahvaltıda kuvvetli şeyler yiyenler (İngiliz kahvaltısı gibi) öğleyin acıkmamaktadırlar.Rejim yapan ailelerde de bu tür birleştirmelere rağbet edilmektedir.Yazlıklarda da insanlar sabah geç kalktığı için, öğleyin genellikle yemek yemezler.
Günümüzde kentlerde ayak üstü yiyeceklerin (Fast food) dondurulmuş ve hazır yiyeceklerin sayıca çoğalması ve çeşitlenmesiyle de yemek öğünlerinin alışılagelmiş kalıpları sarsılmaya başlamıştır.Her ne kadar sağlık nedeniyle insanların sık sık yemek yemesi zararlı ise de yine de insanların kendini yemekten alıkoyması zor olmaktadır.Bu nedenle ‘Şişmanlık’ konusu, günümüzün en önemli sağlık konusu olmuştur.
|
