Sivrihisar Yemek Kültürü

Sivrihisar Yemek Kültürü

https://sivrihisar.web.tr

İnsanlar, yaşadıkları ortamların da etkisi ile çok çeşitli beslenme alışkanlıkları geliştirmişlerdir. "Bir toplumun beslenme kültürü, yaşama biçimiyle doğrudan ilgilidir." Her toplumun ayrı bir damak zevki, kendine özgü bir yeme içme kültürü, yeme içme alışkanlığı ve beğenisi vardır. Sivrihisar ve yöresinin tarihi özelliklerinin yanı sıra yemekleri de oldukça zengin ve lezzetlidir. Zengin yemek alışkanlıkları ile çevresinde yetişen tahıllar, bitkiler, baklagiller, sebzeler, meyveler ve yetiştirilen hayvanlarla zengin bir mutfak kültürüne sahip olan Sivrihisar’da çorbalar, etli yemekler, tatlılar, turşular, içecekler bu zengin kültürü oluştururlar. sivrihisar-mutfakSivrihisar mutfağında pek çok sebze çeşidi vardır. Sebzeler etle birlikte soğanlı, domatesli ya da salçalı pişirilmesi yaygındır. Çoğunlukla yemeklere konan soğan, kıyma, et, salça ve sebzeler su konmadan önce yağda kavrulur. Soğan, hemen hemen bütün yemeklerin baş malzemesidir. Yağda kavrularak ya da çiğ olarak salata da kullanılır. Bahçelerde yetişen ot, mantar ve köklerden geniş ölçüde yararlanılır. Sivrihisar mutfağında yağa çok önem verilir. Sütten elde edilen yağlarla (tereyağı), iç ya da kaymak yağı yemeklerde kullanılır. Köfteler de, sebze yemeklerinde ve çorbalarda bulgurun yeri önemlidir. Yemeklerde oldukça fazla miktarda baharat kullanılır; ama kullanılan baharat çeşitlerinin sayısı azdır. En çok kullanılan baharat kırmızı biberdir. Sebzelerden sivri biber, yeşil, kırmızı, taze ve kuru halde acılık kazandırmak amacıyla yemeklere eklenmektedir. Maydanoz, dereotu gibi besin değeri yüksek olan otlar da çok yemekte kullanılır. Çorba ve yemeklerde yaş ve kuru nane tüketilir. Yoğurt, yemeklerin üzerine sade ya da sarımsaklı olarak dökülür. En yaygın sos, yağda kavrulmuş domatestir. Mutfak kültürü: "beslenmeyi sağlayan yiyecek ve içeceklerle bunların hazırlanma, pişirilme, saklanma ve tüketilme sürecini; buna bağlı mekan ve ekipmanı yeme içme geleneği ile bu çerçevede gelişen inanış ve uygulamalardan oluşan bir bütünlüğü ve kendine özgü bir kültürel yapıyı ifade eder." "Mutfak Arapça “Matbah” kelimesinin bozulmuş şeklidir ve “Pişirilen yer, pişirme yeri” anlamına gelmektedir. Bu kelime dilimize girmeden önce Türkler mutfak için “Aşlık”, “Aş evi”, gibi kelimeleri kullanmışlardır. Aslında geleneksel Türk mutfağı, bahçe içinde ve genellikle eve bitişik; ama evin dışında bir yere yapılırdı. Bu usul, günümüzde Anadolu’nun bir çok yerlerinde halâ görülmektedir." Değişim nedeniyle Sivrihisar mutfağının bir bölümü unutulmaya yüz tutmuştur. Geleneksel yemeklerin bir bölümü düğünlerde, özel günlerde ya da davetlerde, yöresel tanıtımlarda nadiren yapılmaktadır. Bu yemeklerin yapılışını bilenler de yavaş yavaş azalmaktadır. Sivrihisarlı kadınların mutfak konusunda tutucu davranması sonucu yöresel yemeklerin çoğunluğu günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. 2000’li yıllarda Sivrihisar Kız Meslek Lisesi öğrencilerinden biri öğretmeni nezaretinde hazırladığı kelem dolması Eskişehir de birinci, zıralı köfte ise Türkiye genelinde üçüncü olmuştur.
BAŞLICA MAHALLİ YEMEKLERİMİZ ÇORBALAR – Bamya Çorba – Tarhana Çorba – Erişte Çorba – Toga Çorba – Dene Çorba – Yeşil Mercimek Çorba – Yayla Çorba – Dutmaç Çorba – Düğü Çorba – Arabaşı YEMEKLER – Zıralı ve Çullu Köfte – Bastı, Namı Diğer ile Güveç – Pastırmalı Mıhlama – Paçalı Tirit – Etli Yaprak Dolma – Etli Pırasa Dolma – Etli Kelem Dolma – Etli Çakmak Dolma – Bici ve Tarifi – Mumhar (Bumbar) Dolma – Efelek Dolma – Kapama – Göce Aşı ve Tarifi – Keşkek ve Tarifi – Cılbır BÖREKLER – Su Böreği – Dolama Börek – Katmer – Haşhaşlı Gözleme TATLILAR – Muska Baklava – Gölle – İrmik Helva – Höşmerim – Un Helvası – Lokma ve Tatlı – Üzüm Hoşafı – Nardenk ve Hardaliye – Turşular Bulgurdan Yapılan Yemekler: – Kabartma Bulgur pilâvı – Sulu Bulgur pilâvı – Düğ köftesi – Dolma ve sarmalara, kıyma ile beraber kullanılır – Ayrıca : Göçe aşı ve Güce dolması yapılır. Buğdaydan Yapılan Yemekler: – Yarma aşı – Dene aşı (Guş aşıda denir) – Keşkek aşı yapılır. Buğday Unu: Sivrihisar’da buğdaylar yıkanır. Kilimlere serilir kurutulur. Kuruyan buğdaylar mahalledeki un öğüten kimseler tarafından çuvallara doldurulur. Eşeklere zelber yapılır. Kepen başındaki, su ile dönen un değirmen­lerine götürülür. Değirmenlerde buğdaylar un olur. Ay­nı çuvala konur. Eşeklere yüklenir. Kepen başından Sivrihisara getirilir. O devirde değirmencilik çok para kazanan bir meslek dalıdır. Halk arasında şöyle bir darbı mesel vardır. (Bir adamın ya uçar kuşu, ya döner taşı) olacak derlerdi. Her nedense halk arasında buğday öğüttüm demezlerde. Un öğüttüm derler. Un zâten öğünmüş, bir daha öğünmezki, buda halkımız arasında yanlış söyleniyor. Bu öğütülen Buğday Unundan Aşağıdaki Ekmek ve Yemekler Yapılır: bazlama — Kartalaç = yufka — Kalınca = yufkanın kalını – iki yufka — Mini = iki kat küçük ve kalın yufka — Bazlama — Gözleme — Haşhaşlı bazlama: İçine haşhaş konulur katla­nır saçta pişirilir. — Su böreği: Sudan geçer, şahanedir içine arasına kıyma peynir ve yumurta konulur. — Baklava : Kendine has üçgen şeklindedir. Lez­zetli öteki baklavalara benzemez. — Arabaşı: İç Anadolu halkı bilir. Pişirir ve yerler. — Altın sarısı Un Helvası: Pişirilir çok sevilir. — Bulamaç : Bu normal bulamaçtır. — Kavurma Bulamacı: Un kavrularak yapılır. Bulamaç Çorbası: Un – su ve tuz – buradaki mârifet sıcak suya konu­lacak un miktarıdır. Belli bir sıcak suya, belli bir un ko­yuyorsun bunun tartısı ölçüsü yok. Kanştıra karıştıra pişirilir. Zaten marifet buradadır. Ne cıvık olacak, ne katı. İşte ustalık. Bulaya bulaya pişirildiği içinde adı bulamaç çorbası olmuştur. Meşhur Tarhana Çorbası : Un ve yoğurttan yapılır. Hepside undan yapılan yiyeceklerin lezzetleri inanın başka başkadır ancak yiyen bilir. Vitaminleri bol olup, besleyicidir. Sivrihisarda: Şöyle bir tekerleme vardır. “Helva tartıyla, pilâv ölçüyle illede Bulamaç pişirmesi.“