Artvin Kültür Evi
Erzurum'dan Artvin'e dik dağların arasında coşkun Çoruh nehrinin eşliğinde zor bir karayolu yolculuğundan sonra ulaştık.
Mutlaka yöresel yemekler vardır düşüncesiyle, yöre halkına sorduk. İlk sorduğumuz kişi bölgenin kayda değer pek fazla yemek çeşidi olmadığını söyledi. Tabi buna inanmadık başka birine daha sorduk, o da aynı şeyi söylemekle beraber yolun aşağısında "Artvin Kültür Evi" olduğunu belki orada aradığımızı bulabileceğimizi sözlerine ekledi.
Yeşil Artvin'in virajlı ve yokuşlu yollarından birinden indik. Önce sağa, sonra hemen sola döndük, 500 metre ileride 200 senelik olduğunu öğrendiğimiz, bahçe içinde ahşap bir konak gördük. İşte aradığımız adres burasıydı. Tam adı "Mehmet Genç Kültür Evi" girişteki merdivenden indik, incir, nar, erik ağaçlarının altından geçerek, tarih kokan konağa girdik. Genç müteşebbis Nuray Çelik Hanım ve personeli, Karadeniz insanının güler yüzüyle bizi karşıladı.
Aslen portre fotoğrafçısı olan Nuray hanımın düzenli mutfağının yanından geçtik ve geleneksel yorumu olan bir masaya oturduk. Tatlı eriştenin, yoğurtlu sironun ve mıhlamanın tadına baktık. Tamamen doğal, yöresel ürünlerden oluşan bu yemeklerin lezzet sırlarını Nuray hanıma sorduk. Yemek yapmayı çocukluğundan beri seven Çelik, hiç bir ayrıntıyı bizden gizlemeden anlatmaya başladı. Bu arada "isterseniz bahçede oturalım" dedi ve demli bir çay eşliğinde, nar ağacının altında sohbetimizi tamamladık.
BA Bize Kendinizi tanıtır mısınız?
NÇ Ben 6 ay öncesine kadar fotoğrafçıydım. Adım Nuray Çelik.
BA Böyle bir yeri işletmek nerden aklınıza geldi?
NÇ Böyle bir yeri işletmek aklımızda yoktu. Ben 8 yıl fotoğrafçılık yaptık, hayat işte, birden bire kendimizi bu işte bulduk.
BA Stüdyo fotoğrafçılığı mı?
NÇ Evet stüdyo fotoğrafçılığı, başkasının yanında çalışıyordum, kendi yerim değildi, artık kendi işimiz olsun dedik, eşimin de desteğiyle böyle bir işe girdik.
BA Çocuklarınız var mı?
NÇ Hayır çocuklarımız yok.
BA Yeni evlisiniz galiba, yemek yapmayı seviyor musunuz?
NÇ Yemek yapmayı seviyorum ve yemek yapmaya oldukça yatkınım, yöresel yemekleri yapıyorum. Genelde fırsat buldukça yemekleri kendim yapmaya çalışıyorum.
BA Burası çok önemli bir hizmet veriyor, mesela Artvin çarşıda hep döner, pide, kebap çeşitleri bulunuyor, siz çeşidi daha da artırırsanız daha çok ilgi çeker gibime geliyor.
NÇ Aslında epeyce yöresel yemek çeşidimiz var aslında, ama çok fazla gitmiyor. Çünkü buraya gelenler yerel halktan insanlar, onlar da evde yaptıkları yemekleri dışarıda yemek istemiyorlar, dışarıda daha farklı yemekler yemek istiyorlar. Bunlar arz talep meselesi, yapıp da ziyan olacağına, talep görenleri yapıyoruz.
BA Müşterileriniz daha çok kimler?
NÇ Müşterilerimiz zaman zaman değişiyor, yazın orta yaşlılar, kışın öğrenciler daha fazla.
BA Artvin'e yabancı turist çok gelmiyor galiba.
NÇ Artvin'e gelen turistler daha çok yayla turizmine geliyorlar, şehir merkezine çok gelmiyorlar. Gene de bu evi merak ederek gelenler oluyor.
BA Evin tarihi özelliği nedir?
NÇ Bu evin tarihi 200 yıldan daha fazla, Artvin'de ayakta kalan en eski yapı durumunda.
BA Mehmet Genç kim?
NÇ Mehmet Genç Artvin Arhavili çok ünlü bir tarihçi, şu anda Ankara'da yaşıyor. Burası da İl Turizm Müdürlüğüne ait, önceki ev sahiplerinden Turizm Müdürlüğü tarafından alınmış ve turizmin hizmetine verilmiş bir bina.
BA Siz kiracısınız değil mi?
NÇ Evet Turizm müdürlüğüne kira ödüyoruz.
BA Evet biraz da yemeklerden söz edelim, siron yedik gayet lezzetliydi, elinize sağlık, o hem tatlı, hem de tuzlu olarak hazırlanıyor, biraz sirondan söz edelim mi?
NÇ Siron genelde Artvin'in Ramazan yemeğidir, hamur işi olsun, tok tutsun diye kadınlar birleşerek çok fazla siron açarlar, bunu rulo yapıp kesip kızartırlar, kızartıldığı için o şekilde bir yıl kalır.
BA Yani fırında mı kızartılıyor?
NÇ Fırında kızartılıp o şekilde saklanır, sonra ihtiyaç oldukça, isteyen tatlısını, isteyen yoğurtlusunu yapıp tüketirler. Misafir geldiği zaman hemen hazır pratik bir yemek olarak ya da çayın yanında ikram edilir.
BA Yani oda ısısında mı muhafaza ediliyor?
NÇ Evet.
BA Tatlısını yaparken de üzerine ceviz mi serpiyorsunuz?
NÇ Evet üzerinde ceviz oluyor, şerbeti de tereyağlıdır ve kıvamı da çok önemlidir, çok sulu olmamalı.
BA Yani önce tereyağı, daha sonra şerbet değil mi?
NÇ Evet, buradaki her yemekte muhakkak tereyağı olacak.
BA Dediğiniz gibi burada yemeklerde genelde tereyağı kullanılıyor, buralarda kalp ve damar rahatsızlıklarına çok rastlanıyor mu?
NÇ Yok aslında doğal besleniliyor, tereyağında doğal, hiç değilse margarinden, bakıyorum da yaşlılarımız tereyağından hiç sakınmıyorlar, korkmadan yiyorlar, çok şikâyet duymuyoruz. Buranın insanı çalıştığı için ve devamlı hareket halinde olduğu için zararını görmüyorlar. Yaşlılarımız eti de bol bol yiyorlar maşallah sağlıklılar. Hani yaşlanınca beyaz et derler ya, bizimkiler dinlemez döneri yağlı yağlı yerler hiç de korkmazlar.
BA Burada ömürler uzun mu?
NÇ Evet Artvin'de 90 - 100 yaşında çok insan bulabilirsiniz. Daha çok yaylalarda kalıp doğal beslenenler daha uzun yaşıyorlar.
BA Bir de buranın zeytini varmış?
NÇ Evet daha çok Yusufeli tarafında zeytinlikler var, zeytinyağı fabrikası olan köy bile var.
BA Buranın zeytininin nedir özelliği?
NÇ Artvin'in zeytinyağı dünyanın en iyi zeytinyağı seçildi.
BA Ama kimse bilmiyor, tanınmıyor.
NÇ Doğru Artvin'de çok fazla reklam eksikliği var.
BA Yani diğer zeytinyağlara göre farkı nedir, yoğun mudur?
NÇ Tadı çok güzel.
BA Yani zeytinyağı olduğunu hissettirmiyor mu, tatlı mı?
NÇ Bandırıp yiyorlar çok lezzetli.
BA O zaman zeytini de güzeldir?
NÇ Evet zeytini de çok güzel ve ödüllü. Ama tanıtımı yok kimse bilmiyor.
BA Burada süt ve süt ürünleri daha yaygın.
NÇ Peynir, tereyağı daha yaygın, yeşil zeytinimiz de var, siyahın yanında. Zeytin Artvin'in Çoruh kıyısındaki köylerinde de yetiştiriliyor.
BA Evet yolda gelirken zeytin ağaçlarını gördük.
NÇ Evet ama baraj inşaatından sonra onlardan verim alınamaz oldu, düz meyvesiz ağaç oldular.
BA Kime sorduysak halk bu barajdan pek memnun değil galiba.
NÇ Doğru, bitkilere, hayvanlara zarar verdiğini düşünüyoruz.
BA Ekolojik denge bozuldu galiba.
NÇ Evet halkımız onu kastediyor. Mesela domates çok güzel olurdu, bir dengesizlik var bu sene Artvin'de güneşli bir gün göremedik. Bütün yazı yağmurlu geçirdik diyebilirim.
BA Burada ne kadar yaz oluyor?
NÇ Takvim olarak 3 ay yaz gözüküyor ama biz yazı bir ay yaşıyoruz diyebilirim.
BA Buranın domatesinin özelliği nedir?
NÇ Çok kabuklu değil, tamamen organik, kokulu ve lezzetli domates.
BA Yerli tohum değil mi?
NÇ Tabi yerli tohum, Artvinli kendi tohumunu kurutarak yapıyor. Ziraat tohumları değil, seneye aynı tohumdan bir daha ekiyorlar.
BA Yani Artvin domatesi bir tür mü? Ayaş domatesi gibi, Çanakkale domatesi gibi, Urla domatesi gibi.
NÇ Evet.
BA Ama mutfağınızda domatesli bir yemek yok galiba.
NÇ Artvin’de domatesi bol soğanla yaparlar, baharatla pişirirler çok da güzeldir.
BA O yemeğin özgün bir adı var mı?
NÇ "Harşo"
BA Harşo ismi Gürcüce mi?
NÇ Evet Gürcüce.
BA Nasıl yapılıyor bu harşo?
NÇ Bol soğanla ve yeşilbiberle, isteğe göre acılı olarak yapılır.
BA Bu kırmızı domatesle mi yapılıyor.
NÇ Evet zaten yeşil domatesle genelde turşu yaparlar Artvin'de.
BA Soğanlar kavruluyor, daha sonra...
NÇ Sıvıyağla daha güzel olur, önce soğanlar ve yeşilbiber kavruluyor, doğranmış domatesler ekleniyor. Yani menemen yapar gibi ama yumurtasız. Bol soğanlı olacak, buranın domateslerinin kabukları kolay ayrılmaz, isteyen soyar, isteyen olduğu gibi ekler.
BA Domatesleri gördüm, değişik ve hoş görünüyor.
NÇ Bizim de bahçemiz var ama bu sene çok da verimli olmadı, bu sene havalar çok farklı gitti.
BA Gelirken yol boyu çok fazla elma ağacı ve incir ağacı gördük, elmanız ve inciriniz bol galiba?
NÇ Elmamız da, incirimiz de meşhurdur ancak dediğimiz gibi bu sene hiç bir üründen de fazla verim alamadık.
BA Gördüğüm kadarıyla insanlar fit vücutlu, çok çalışmadan mı oluyor? Fazla şişman insan görmedik. Arazi yapısı da etkili değil mi?
NÇ Evet Artvin çok inişli çıkışlı, ister istemez insanlar efor harcıyorlar.
BA Artvin'de yaşamaktan memnun musunuz?
NÇ Çoğu memnun değil ama ben Artvin'i seviyorum.
BA Siz doğma büyüme buralısınız değil mi?
NÇ Evet.
BA Ben Artvin'in medeni bir şehir olduğunu ve okuma yazma oranının çok yüksek olduğunu duymuştum.
NÇ Arazi yapımız tarıma da, hayvancılığa da fazla uygun değil. Halk ne yapsın okuyor ve memur olmaya çalışıyor.
BA Artvin çok göç veriyor mu?
NÇ Göç de veriyor, üniversitenin açılmasından sonra öğrenci de gelmeye başladı, sonuç itibariyle dengeleniyor.
BA İnşallah bir gün kızınız olunca, ona yemek yapmayı öğretecek misiniz?
NÇ Tabi ki öğreteceğim. Şimdikiler pek yapmıyor ama, ben kız çocuklarına yemek yapmayı yakıştırıyorum. Ben küçükken yemek programlarını izlerdim, bittikten sonra onlar gibi bir şeyler yapıp anlatırdım. Bu günlere geldik, Artvin'de eleman sıkıntısı çok oluyor, o yüzden her işi yapıyorum çok yoruluyorum. Garson, aşçı bulunmuyor, öğretmek, yetiştirmek istiyorsunuz bu sefer çok yoruluyorsunuz.
BA Bu işi yaptığınızdan memnun musunuz?
NÇ Memnunum, insan istemediği işi iyi yapamaz zaten.
BA Kaç yaşınızdasınız?
NÇ 28 yaşındayım.
BA Güzel bir ya, çok şey katabileceğiniz bir yaş, bundan sonra işletmenizde geleceğe yönelik olarak neler yapmak istersiniz?
NÇ Burada biz nişan ve sünnet düğünleri de yapıyoruz, açık alan olduğu için havalara çok da güvenemiyoruz, kışın içerlerde yapalı alanlarda hizmete devam ediyoruz, bu bakımdan bir takım gelişmeler yapmak istiyorum.
BA İçersi düğün yapmaya elverişli değil mi?
NÇ Değil, yazın bahçede bir kaç kır düğünü yaptık.
BA Bahçe gerçekten çok güzel.
NÇ Süslenince daha da güzel oluyor.
BA Erzurum Artvin arasındaki yol yapılıyor, duyduğumuza göre yol hem kısalacakmış hem de hızlanacakmış, bu yolun Artvin'e katkısı ne şekilde olacak?
NÇ Artvin'in ilçelerine ve köylerine bağlantısı iyi olacak.
BA Artvin güvenli bir şehir midir?
NC Evet Artvin güvenli bir şehirdir, gece geç vakitte bile rahatlıkla sokaklarda dolaşabilirsiniz.
BA Artvin çok değerli bir yer, turizm için çok fazla argüman var. Mesela boğa güreşleriniz var, bu güreşler İspanya'da ki gibi canice ve kanlı değil. Onlar insanla boğayı güreştiriyorlar, kazanan her zaman insan, ölen her zaman boğa oluyor. Oysa Artvin boğa güreşleri daha adil çünkü boğa ile boğa güreşiyor, ama dediğim gibi bu güreşler dünyada bilinmiyor.
NÇ Bizim boğa güreşimiz daha medeni ve kansız, boğalar çok fazla kızışıp zarar verebilecek duruma gelince hemen sahipleri ayırır, bizim güreşlerimiz sonunda kan ve ölü olmaz. Tanıtımı için çok çalışılıyor ama uluslararası çok bilinmiyor, bırakın Türkiye içinde bilen yeterince bilinmiyor, turizm müdürlüğü çalışıyor ama yeterli olmuyor.
BA Doğanız çok güzel, yaylalarınız çok güzel, Çoruh nehriniz var rafting alanlarınız var, çok fazla yerli ve yabancı turist gelmesi lazım.
NÇ Turistler geliyor ama daha fazla olabilir.
BA Mıhlama mı, kuymak mı Artvin'de hangisi söylenir?
NÇ Artvin'de genelde kuymaktır ama mıhlama daha çok Trabzon, Rize'de uzayan peynirle yaparlar. Kuymak mısır unu ve buğday unu karışımından yapılıyor, içine beyaz peynir konulabiliyor ama mıhlamanın özel peyniri var.
BA Kaşar peyniri ilave ettiğinizi gördüm.
NÇ İşte o kaşar mıhlama peyniri uzamasını sağlamak için.
BA Lezzetini tereyağı veriyor değil mi?
NÇ Tabi tereyağı da veriyor, yağlı olduğu için peynir de veriyor.
BA Bir de bayramlarda bayram tatlısı olarak ikram ettiğiniz neler var? Bir de tatlı erişteniz var, birazda ondan bahsedelim mi?
NÇ Bayramlarda genelde baklava ve un helvası ikram edilir. Kavrulmuş undan tereyağla yapılan un helvası, margarinle yapanlar da var.
BA Baklava Antep tarzı mı, Giresun tarzı mı? Yani fıstıklı mı, fındıklı mı?
NÇ Yok cevizli. Artvin baklavası genelde ceviz içinden yapılır.
BA Baklava bayramdan bayrama mı yapılır?
NÇ İsteğe göre her zaman yapılır, düğünlerde de yapılır.
BA Çarşıda yöresel yemek yapılmıyor galiba, gördüğümüz bütün lokantalar ya döner ya pide yapıyor?
NÇ Pastanelerde yöresel tatlar bulabilirdiniz.
BA Bayramlarda yapılan özel yemekleriniz var mı?
NÇ Sarma yapılır, tabakta yanına baklava konur, kuru şeyler beraberce ikram edilir, helva da olabilir.
BA İçecek olarak neleriniz var?
NÇ Kızılcık şurubumuz var, erik şurubumuz var.
BA Kızılcık şurubunu nasıl yapıyorsunuz?
NÇ Kızılcığı şekerle ve az suyla kaynatarak yapıyoruz, süzerek çekirdeklerini ayırıyoruz, kalanı tekrar kaynatıp marmelat koyuluğuna gelinceye kadar kaynattıktan sonra şişlerde saklanır, kullanılacağı zaman, zevke göre sulandırılarak içiliyor.
BA Artvin'de kızılcık yetişiyor mu?
NÇ Daha çok köylerde bolca bulunur.
BA Kuşburnu da gördük.
NÇ Evet kuşburnu da var, ondan da içecek, reçel, marmelat yapılır.
BA Burası çok güzel, burada yaşamak güzel olmalı.
NÇ Yaşamak güzel de, imkânlar kısıtlı, alış veriş çok pahalı, özellikle kılık kıyafet.
BA Bildiğim kadarıyla havaalanını yok, Gürcistan'ın Batum havaalanını kullanıyorsunuz, orası yakın mı yolları nasıl?
NÇ 30 km diye biliyorum, yolları virajlı, dağ yolu olur da viraj olmaz mı.
BA Dağlarınız hep dumanlı mı?
NÇ Genelde dumanlı. Dün yaylalara çıktık ve bir hayli uzaklara gittik, o kadar güzeldi ki, daha önce hiç görmediğim bitkileri ve çiçekleri gördüm.
BA Suyunuz nasıl?
NÇ Sularımız güzel, yayladan gelen çok güzel doğal sularımız var. Artvin'de musluk suyu içilebiliyor.
BA Eklemek istediğiniz son bir şey var mı?
NÇ Çok teşekkür ederiz, bizi ziyaret ettiğiniz için, evimizle ilgilendiğiniz ve tanıtma imkanı verdiğiniz için.
BA Ben de size çok teşekkür ederim.
