Yiyiniz içiniz ancak israf etmeyiniz (Araf 31)
Banu Atabay'ın lezzetler.com Yemek Tarifleri Sitesi

Nazlı Pişkin

Turuncu, insanı neşelendiren, içini ısıtan bir renk. Daha çok o turuncu rengiyle, tatlımsı tadıyla ve gevrek, sulu dokusuyla tanıdığımız havuç, kış sofralarının vazgeçilmezlerinden.
Ama çarşıya, pazara bakıp aldanmamak gerek; havucun başka renkleri de var. Mor havuç var, pazarlarda görünce hemen aldığım. Ve işte o mor havuç değil mi, o ünlü şalgam suyumuz yapılırken içine konan, rengini şalgam suyuna veren. O mor havuç değil mi, Antakya’da etli dolması yapılan.
Ama biz, yine de en çok turuncu halini biliriz havucun. Kışın zeytinyağlı yemeklerimizde, salatalarımızda, turşularımızda kullanır, çorbasını yapar bazen de soyup tek başına yeriz havucu açlığımızı bastırmak için.
Dilimizdeki havuç sözcüğü, Farsça heviç sözcüğünden bozma. Anadolu’nun çeşitli illerinde havuca keşir, yergeçen, yerekaçan, yerkökü, kedi biciği, gelin parmağı, sarıot, kızılot, deberotu, teperotu vb. adlar da verilir.
Doğal haline bırakılsa iki yıllık bir otsu bitki aslında havuç. Bizim yiyecek olarak tükettiğimiz kısım olan kazık kök ilk yıl oluşuyor.
Bugün bizim bildiğimiz havuç, küçük, acı yaban atasından çok farklı. Yaban havuç (Dacucus carota), kalabalık maydanozgillerden.
Günümüzde Afganistan’ın bulunduğu bölgede 5000 yıl önce havuç yetiştirildiğini tespit etmiş arkeologlar.
Eski Mısır’daki MÖ 2000 dolaylarında yapılmış bir tapınağın duvar resimlerinde yer alıyormuş havuç.
Ayrıca, papirüslerde havuç ve havuç tohumunun çeşitli tedavilerde nasıl kullanılacağını anlatan metinlerin de var olduğunu yine arkeologlardan
haber alıyoruz. Yalnız o devirde havuç şimdiki gibi turuncu değil; mor, beyaz ve sarıymış. Romalılar da turuncu değil; mor ve beyaz havucu bilenlerden. Daha
sonraları 14. yüzyılda Avrupa’da beyaz ve sarı çeşitlerin yanı sıra kırmızı, siyah hatta yeşil havuçlar da yetiştirilmiş. Turuncu havucu 16. yüzyılda yaşamış Felemenkler’e borçluyuz. Turuncu, yani portakal rengi bilindiği üzere Felemenkler’in soyluluk rengi. İşte bu renkte havuç türetmeye meraklı Hollandalı bahçıvanların açık sarı havuçla kırmızı havucun defalarca ve çok uzun yıllar boyunca çaprazlaması sonucu üretilmiş.
Bugün ılıman kuşakta büyük miktarlarda havuç tarımı yapılıyor. Ülkemizin her yerinde havuç yetiştirilmekle birlikte ticari olarak havuç tarımının en yaygın olduğu yer Beypazarı.
Antikçağın Hippokrates’ten sonraki en ünlü hekimi olan Bergama doğumlu Galenos, havuç tohumlarının gaz söktürücü olduğunu müjdeler.
Günümüzde de havuç tohumlarından halk arasında gaz söktürücü, idrar artırıcı, adet getirici ve mide ilacı olarak yararlanılır. A, C vitaminleri, sodyum ve şekerce zengindir havuç. 20. yüzyılda karotenin (provitamin A) değerinin anlaşılması karotence zengin olan bu bitkinin besin kaynağı olarak önemini artırmıştır.
Sindirimi kolay olan havuç suyu, karaciğerin safra salgılamasına ve kolesterolü dengelemesine yardım ettiğinden tüm sebze suları içinde en önemlilerindendir. Ayrıca, havuç içerdiği mineraller sayesinde sinir sisteminin korunmasına ve ince bağırsak duvarlarının çalışmasına yardımcı bir sebze.