Mantar
Metin Okutan
Romalılar
mantara tanrının yiyeceği derken, Ruslar, Çinliler, Lâtin Am
erikalılar onun güç verdiğine inanmışlar. Şeytanın yemeği diyenlere inat Asyalılar daha çok iyileştirici yönüne dikkat kesilmişler.
Asla vazgeçemediğimiz lezzet:
Tohumu yok, çiçeğe de durmuyor, bir gecede ortaya çıkıveriyor. Bitki olarak kabul görmüyor, meyve desen hiç değil ama "tabiatın bir canlı varlığı" olarak pek çoğu
muzu cezbedebiliyor. Biraz bilmece gibi olsa da sadece yabani
mantarlardan söz etmeye çalışıyorum. Zehirli ve tehlikeli bir güzellik olarak hayatımızda yer alıyorlar. Her yıl
mantar zehirlenmesi sonucu hayatını kaybedenleri, duyuyoruz-okuyoruz ama bunlar bile bizi onlardan vazgeçiremiyor.
Aslında bu zehirlenme vakaları daha çok "ekmek kavgası" için yerini yurdunu terk ederek, yaban ellerde yeni bir hayat kuranlar arasında yaygın. Çünkü, memleketlerinde yıllarca toplayıp yediği
mantarları "yeni memleketinde" görünce de gönül rahatlığıyla toplayıp yediklerinde bunun bedelini hayatlarıyla ödeyebiliyorlar. Görüntüde birebir aynısı gibi görünse de zehirli bir tür olduğunu asla fark edemiyorlar. Mikroskobun icadıyla ortaya çıkan mikoloji yani
mantar bilimi ve bu bilimle uğraşan mikologlar, zehirli olanla olmayanı ayırdebiliyorlar. Herkes bir mikolog olamayacağına göre, yaban ellerin
mantarına hiç bulaşmamak en iyisi gibi duruyor.
Bu arada yabani
mantar toplayıp yemeyi, Rus Ruleti oynamaya benzetenler de pek haksız gibi görünmüyorlar. Her şeye rağmen
mantar kimileri için büyük bir tutku, büyük bir lezzet. Güvenle tüketilen kültür
mantarlarına göre yabanî
mantarlar daha lezzetli. Fakat her
mantarın kültürü yapılamıyor.
Romalılar
mantara tanrının yiyeceği derken, Ruslar, Çinliler, Lâtin Am
erika-lılar onun güç verdiğine inanmışlar. Şeytanın yemeği diyenlere inat Asyalılar daha çok iyileştirici yönüne dikkat kesilmişler. Hepimizin malûmu penisilinin ana maddesi, Penicilium Notatum
mantarının küfünden elde ediliyor ve antibiyotik olarak kullanılıyor.
Yenilebilir olan türlerin pek çoğu yetiştiği bölgeyle sınırlı. Ancak "bilenlerin bildiği türden" diyebileceğimiz bu
mantarların dışında öyle bir tanesi var ki şu aralar tam mevsimi olan kanlıca veya melki ya da çintar veyahut çam
mantarı. Aslında bu isimlerin hepsi aynı kapıya çıkıyor.
Bu denli isim değişikliğinin sebebi ise "yöre farkı."
ÇİNTAR
Egeliler çintar diyor, ilginçtir dünyanın bir ucundaki Meksikalılar da çintar adını vermiş. Genel kabul ise Kanlıca... Karadeniz'in batısı en çok görülen yer. Bolu, Mengen, Mudurnu, Kastamonu'nun Küre Dağları, Cide bu
mantarın bolca toplandığı yerler olarak öne çıkıyor. Ben de hep Kanlıca adıyla bildim. Fakat öteden beri de yabanî
mantarlara mesafeliyim ki sebebi malûm. Sonbahar yağmurlarında boy gösteren "
somon" renkli bu
mantar, bizim evin mutfağını da zamanı gelince hep şenlendirmiştir. Rahmetli annem küçük küçük doğradığı
mantarları
zeytinyağında
soğan, yeşil
biber ve biraz da
domatesle kavurmayı pek sevmiştir. Aynı kavurmayı elleriyle açtığı yufkaya "harc ederek" börek yapmayı da ihmal etmezdi.
Zehirsiz olsun da
Kanlıcanın en çok ızgarası yapılıyor, seviliyor ve yeniyor. Oda sıcaklığında yumuşattığınız hâlis tereyağına istediğiniz miktarda kırmızı pul
biber ekleyin ve bunu temizlediğiniz
mantarların üzerine sürerek ızgara edin. Kömür ateşinde bir mangal üzerinde yapmak en doğrusu olsa da, bu imkândan mahrumsanız, evde bulunan kapaklı bir elektrikli ızgara ya da fırının ızgara "modu" yaraya tuz basacaktır. Farklı bir şey olsun derseniz, yüzeyi geniş, derin tırtıkları olan bu
mantar size pane yapma şansı verecektir. Una batırıp az yağda kızartabileceğiniz gibi, klâsik pane harcıyla da (un,
yumurta ve galeta unu) leziz bir
mantar pane yapmak sizin ellerinizde. Sonuç olarak, zehirsiz olduktan sonra hem yabanîsi hem de kültür olanı, yararlı ve lezzetli, tercih sizin...
TRÜF
Dünyanın yenebilir
mantarlarından aynı zamanda en lezzetli en pahalı yiyeceklerinden biri ve haklı olarak da çok rağbet görüyor. Toprağın altında büyüyen trüfün bizde yetişenlerine keme
mantarı deniyor ki pek lezzetli değiller. Özellikle beyaz trüf en çok tutulanı aynı zamanda beyaz
elmas olarak adlandırılıyor. Bu konuda İtalyanlar'ın Alba şehri şansı en bol olan yer. Özel eğitilmiş köpek ve do
muzlarla beyaz türüf "avına" çıkılıyor. Gerek Fransa'nın Perigord bölgesinin siyah trüfü olsun, gerekse Alba'nın beyaz trüfü olsun, incecik dilimlenmiş bir kaç dilimiyle bile içine girdiği
yemeklerin lezzetini kat kat artırabiliyor.